Tablica upamiętniająca Czesława Miłosza

W czerwcu 2011 r. w Wilnie na budynku, w którym przed wojną mieściło się Państwowe Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą polskiemu nobliście Czesławowi Miłoszowi. Napis w dwóch językach, litewskim i polskim, głosi:

„W tym budynku - byłym Gimnazjum im. Zygmunta Augusta - w latach 1921-1929 - uczył się honorowy obywatel miasta Wilna, laureat Nagrody Nobla Czesław Miłosz”.

Tablicę odsłonięto z inicjatywy stołecznego samorządu i Instytutu Polskiego w Wilnie. 

Państwowe Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta w Wilnie

Państwowe Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta działało w latach 1915-1939 i było przeznaczone dla chłopców. Utworzono je pod koniec sierpnia 1915 r. jako szkołę Stowarzyszenia Nauczycielstwa Polskiego. Już 22 sierpnia 1915 r., po sześciu dniach od ogłoszenia w mieście zapisów, zgłosiło się 197 uczniów i 62 nauczycieli. W tym czasie zaczęła też działać szkoła żeńska (późniejsze Gimnazjum im. Elizy Orzeszkowej). Inicjatorem powstania obu tych placówek był Stanisław Kościałkowski, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie.

Pierwszym dyrektorem I Gimnazjum Męskiego (tak brzmiała jego oficjalna nazwa do początku lat 20. XX w.) był Stanisław Cywiński. Gimnazjum mieściło się przy ul. Wileńskiej 10 (naprzeciwko kościoła pw. św. Katarzyny), zaś w 1919 r. uzyskało pomieszczenie na rogu Małej Pohulanki i Góry Bouffałowej, w którym do I wojny światowej mieściło się rosyjskie gimnazjum realne Winogradowa.

Kolejnym dyrektorem szkoły męskiej, mieszczącej się wówczas przy ul. Wileńskiej 10, został Stanisław Zieliński. Szkoła działała w trudnych czasach I wojny światowej i podczas okupowania Wilna przez oddziały bolszewików, nauki jednak nie przerwano. Sytuacja poprawiła się po zajęciu Wilna przez wojsko polskie w kwietniu 1919 r., wtedy szkoła otrzymała wsparcie materialne od władz państwowych, przeprowadziła się też do większego budynku przy ul. Mała Pohulanka 11. Kierownictwo placówki objął Zygmunt Józef Fedorowicz (do 1924 r.), zoolog, nauczyciel. W 1920 r. gimnazjum upaństwowiono i przyjęło imię Zygmunta Augusta, uzyskało też prawa szkoły publicznej. Od 1932 r. szkoła stała się Gimnazjum i Liceum im. Króla Zygmunta Augusta. W grudniu 1939 r. przekształcono ją w Wileńskie Gimnazjum Państwowe, w którym dalej nauczano w języku polskim. Od 1924 r. dyrektorem był Jan Żelski.

Kadra nauczycielska była na bardzo wysokim poziomie, szkoła zapewniała świetne pomoce naukowe, zaś lekcje odbywały się wyłącznie w specjalnych gabinetach, między innymi w gabinecie fizyki, każdy uczeń miał własne stanowisko laboratoryjne, wyposażone w elektryczne i gazowe urządzenia, amperometry i woltomierze.

Absolwentami Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta było wielu znamienitych rodaków: w tym późniejszy laureat Literackiej Nagrody Nobla - Czesław Miłosz, a także kolejny Polak, urodzony w Wilnie, nagrodzony tą nagrodą (w 1977 r. w dziedzinie medycyny) - biochemik i lekarz - Andrew Schally. Poeta podczas drugiej powojennej wizyty w Wilnie w 1993 r. odwiedził gimnazjum.

W szkole tej uczyli się inni późniejsi znamienici rodacy: Melchior Wańkowicz, Leszek Beynar (Paweł Jasienica), Jerzy Zagórski, Mieczyslaw Niedziałkowski, Stanisław Cat-Mackiewicz. Gmach na Pohulance odwiedził też prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Stanisław Wojciechowski, przyjechał tu Władysław Mickiewicz - syn Adama.

O Miłoszu w Wilnie przypomina też tablica na wileńskim Zwierzyńcu, umieszczona na budynku stacji radiowej, w której pracował przyszły noblista oraz kolejna na dziedzińcu im. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego na terenie uniwersytetu. Tablica z nazwiskiem poety jest też na ścianie przy wileńskim zaułku Literackim wśród wielu innych upamiętniających pisarzy i poetów.