Tablica upamiętniająca Mikołaja Kopernika w Bolonii
Via Galliera 65, Bolonia

Dom Dominika Marii Novara, w którym Mikołaj Kopernik wykonywał obserwacje w latach 1497-1500. Astronoma uczczono w roku 1973 tablicą wmurowaną w fasadę tego budynku.

Czas powstania: 1973

Tablica upamiętniająca siedzibę Akademii Literatury i Historii Polskiej i Słowiańskiej w Bolonii
Via Zamboni 9, Bolonia

W samym centrum Bolonii przy Via Zamboni 9 znajduje się tablica przypominająca o miejscu pierwszej siedziby Akademii Literatury i Historii Polskiej i Słowiańskiej im. Adama Mickiewicza, założonej w 1879 r. w Bolonii przez Domenica Santagatę.

Więcej informacji: Polska historia w Bolonii

Tablica upamiętniająca Mikołaja Kopernika w Ferrarze
Piazza della Cattedrale 7, Ferrara

Na pałacu arcybiskupim w Ferrarze znajduje się tablica informacyjna: „w tym pałacu 31 maja 1503 r. wielki polski astronom Mikołaj Kopernik, duma Uniwersytetu w Ferrarze ukończył studia z prawa kanonicznego”. Tablicę wmurowano w 500-lecie urodzenia Kopernika.

Czas powstania: 1973

Tablica upamiętniająca Mikołaja Kopernika na Uniwersytecie w Ferrarze
Via Savonarola 9, Ferrara

Mikołaj Kopernik przyjechał do Ferrary ze względu na niższe niż w Padwie i Bolonii koszty utrzymania i nauki. Ferrara była ważnym ośrodkiem naukowym i kulturalnym przyciągającym studentów z całej Europy. Na Uniwersytecie w Ferrarze, przy Bibliotece uczczono Kopernika tablicą wychwalającą astronoma, matematyka, filozofa, filozofa medycyny i prawnika, który 31 maja 1503 r. w Ferrarze uzyskał dyplom z prawa kanonicznego.

Więcej informacji: Śladami polskiego astronoma

Tablica upamiętniająca Stanisława Brzozowskiego we Florencji
Viale del Poggio Imperiale 10, Florencja

Tablica upamiętniająca około dwuletni pobyt (1908-1910) Stanisława Brzozowskiego we Florencji została umieszczona na fasadzie budynku, w którym mieszkał. Ufundowano ją dzięki staraniom istniejącego od 1997 r. Polsko-Włoskiego Stowarzyszenia Kulturalnego w Toskanii i jego prezeski, pani Marii Gratkowskiej Scarlini, we współpracy z Narodowym Centrum Kultury oraz Instytutem Polskim w Rzymie. Uroczyste odsłonięcie tablicy odbyło się 13 listopada 2011 r.

Czas powstania: 2011

Tablica i popiersie upamiętniające Teofila Lenartowicza we Florencji
Via Montebello 26, Florencja

Tablica znajduje się przy Via Montebello 26 we Florencji. Upamiętnia „wybitnego poetę i rzeźbiarza wygnanego za walkę o wolność, który pokochał Włochy jako drugą ojczyznę i tu zmarł 3 lutego 1893 roku”.

Tablica upamiętniająca Juliusza Słowackiego we Florencji
Via della Scala 65, Florencja

We Florencji, przy via della Scala 65, znajduje się kamienica, w której w latach 1837-1838 mieszkał Juliusz Słowacki. O jego pobycie w tym miejscu przypomina tablica wmurowana w fasadę budynku.

Czas powstania: 1959

Tablica upamiętniająca Stefana Żeromskiego we Florencji
Piazza Massimo D'Azeglio 3, Florencja

Na fasadzie budynku przy Piazza Massimo d’Azeglio 3 we Florencji znajduje się tablica poświęcona Stefanowi Żeromskiemu (1864-1925). Została wmurowana w stulecie urodzin pisarza. Żeromski mieszkał tu w 1913 r.

Czas powstania: 1964

Tablica upamiętniająca Marię Konopnicką w Genui
Passeggiata Anita Garibaldi, Genua

W Genui, nad morzem przy Promenadzie Anity Garibaldi nieopodal Wieży Gropallo znajduje się tablica poświęcona Marii Konopnickiej, która odwiedziła Nervi (obecnie dzielnica Genewy) w 1892 r.
Obok znajduje się tablica upamiętniająca Marszałka Józefa Piłsudskiego.

Czas powstania: 1960

Tablica upamiętniająca Marszałka Józefa Piłsudskiego w Genui
Passeggiata Anita Garibaldi, Genua

W Genui, nad morzem, przy Promenadzie Anity Garibaldi, nieopodal Wieży Gropallo znajduje się tablica poświęcona Marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu. Obok znajduje się tablica upamiętniająca Marię Konopnicką.

Czas powstania: 2011
Więcej informacji: Genua upamiętniła Józefa Piłsudskiego

Tablica upamiętniająca Marię Skłodowską-Curie w Montecatini Terme
Piazza Domenico Giusti, Montecatini Terme

W termach Tettuccio znajdujących się w Montecatini Terme wmurowana została marmurowa tablica przypominająca o wizycie Marii Skłodowskiej-Curie. Odbyło się to z inicjatywy Polskiej Akademii Nauk w setną rocznicę urodzin polskiej uczonej. Maria skłodowska-Curie wraz z Camillo Porlezzą oraz Raffaello Nasini przeprowadzili pomiar radioaktywności wody ze źródła Tettuccio w sierpniu 1918 r.

Czas powstania: 1967
Więcej informacji: Śladami polskimi po Montecatini Terme

Tablica upamiętniająca Henryka Sienkiewicza w Neapolu
Via Partenope 38, Neapol

Henryk Sienkiewicz mieszkał w Neapolu w hotelu „Continental” w 1894 r. Przypomina o tym tablica wmurowana w fasadę budynku z okazji pięćdziesiątej rocznicy śmierci pisarza.

Czas powstania: 1966

Tablica upamiętniająca Juliusza Słowackiego w Neapolu
Via Santa Lucia 116, Neapol

Na kamienicy przy via Santa Lucia 116 (za czasów Słowackiego był to numer 28) znajduje się tablica pamiątkowa. Głosi w języku włoskim oraz polskim: „Tu mieszkał Juliusz Słowacki w r. 1836”.

Więcej informacji: Neapol Juliusza Słowackiego

Tablica upamiętniająca Józefa Wybickiego i powstanie hymnu polskiego w Reggio Emilia
Piazza Camillo Prampolini 1, Reggio Emilia

Na ratuszu w Reggio Emilia znajduje się tablica pamiątkowa z napisem: „W pobliskim pałacu Vescovile Józef Wybicki w miesiącu lipcu 1797 napisał Mazurek Dąbrowskiego «Jeszcze Polska nie zginęła» który po raz pierwszy zaśpiewany w murach Reggio stał się hymnem narodowym Polaków”.

Czas powstania: 1977
Więcej informacji: Tu powstała pieśń

Kaplica i tablica Jacka Odrowąża w kościele św. Sabiny na Awentynie w Rzymie
Piazza Pietro D'Illiria 1, Rzym

Jacek Odrowąż (1183-1257) był jednym z pierwszych dominikanów w Polsce. Jest nazywany Apostołem Słowian i Światłem ze Śłąska. W kościele św. Sabiny na Awentynie otrzymał habit z rąk św. Dominika, założyciela zakonu. Przy wejściu do klasztoru dominikanów, który przylega do kościoła św. Sabiny, umieszczono tablicę w języku włoskim i polskim przypominającą o Jacku Odrowążu. W samym kościele znajduje się również kaplica poświęcona Jackowi Odrowążowi, a w niej obraz przedstawiający moment otrzymania święceń z rąk św. Dominika.

Czas powstania: 2007

Tablica na Panteonie w Rzymie stworzona przez Tomasza Oskara Sosnowskiego
Piazza della Rotonda, Rzym

Po prawej stronie od głównego wejścia nad drzwiami znajduje się tablica, informująca, że za drzwiami ma siedzibę papieska kongregacja artystów „Virtuosi al Pantheon”. Polski rzeźbiarz, Tomasz Oskar Sosnowski (1810-1886) był autorem tablicy oraz członkiem tej kongregacji.

Czas powstania: 1840‒1886
Twórca: Tomasz Oskar Sosnowski

Tablica upamiętniająca Adama Mickiewicza w Rzymie
Via del Pozzetto 113, Rzym

Przy Via del Pozzetto w Rzymie, na fasadzie budynku (hotelu) z numerem 113 znajduje się tablica z napisem w języku włoskim: 

„Adam Mickiewicz / poeta wielkiej sławy / w tym domu tworzył / dla walk o niepodległość Włoch / oddział dzielnych Polaków / w 1848 r./ Senat i Lud Rzymski / 29 marca 1877”.

Nad napisem znajduje się gałązka wawrzynu z brązu i murowana płaskorzeźba z profilem poety autorstwa Wiktora Brodzkiego. Fundatorem całości jest hr. Izydor Czosnowski. Tablica powstała w 1877 r., a odsłonięta została w całości z medalionem w 1910 r.

Czas powstania: 1877
Twórca: Wiktor Brodzki

Tablica upamiętniająca Cypriana Kamila Norwida w Rzymie
Via Sistina 123, Rzym

Przy Via Sistina w Rzymie, na fasadzie budynku pod numerem 123 znajduje się tablica poświęcona Cyprianowi Kamilowi Norwidowi (1821-1883). Napis w języku włoskim głosi: „Polski poeta, artysta i myśliciel, w latach 1847 i 1848 mieszkał w tym domu rozważając nad ideałami rzymskiej sztuki”.

Czas powstania: 1972

Tablica upamiętniająca Henryka Sienkiewicza w Rzymie
Via Bocca di Leone 14, Rzym

Polonia włoska ufundowała tablicę upamiętniającą Henryka Sienkiewicza w 50. rocznicę jego śmierci. Tablica znajduje się na ścianie Hotelu d’Inghilterra, w którym pisarz zatrzymał się w 1893 r. Napis w języku włoskim głosi: „Henryk Sienkiewicz, pisarz i patriota polski, epicki narrator bohaterskich czynów swego narodu, autor powieści „Quo vadis?”. Laureat Nagrody Nobla. Mieszkał w tym hotelu w roku 1893. W pięćdziesiątą rocznicę jego śmierci. Polacy i Włosi”.

Czas powstania: 1966

Tablica upamiętniająca Juliusza Słowackiego w Rzymie
Via del Babuino 165, Rzym

Przy Via del Babuino 165 w Rzymie w 1836 r. mieszkał Juliusz Słowacki. Na fasadzie budynku znajduje się tablica upamiętniająca ten fakt z napisem w języku włoskim: „W tym domu w roku 1836 mieszkał Juliusz Słowacki - polski poeta romantyczny / Polacy i Włosi w 150. rocznicę jego urodzin”.

Czas powstania: 1959

Tablica upamiętniająca Polaków pochowanych w podziemiach kościoła św. Klaudiusza w Rzymie
Via del Pozzetto 160, Rzym

Przy placu św. Sylwestra w Rzymie znajduje się kościół św. Klaudiusza oraz klasztor. Konwent był opisywany przez Jarosława Iwaszkiewicza. Kościół był miejscem gromadzącym Polaków, bywał tu między innymi Adam Mickiewicz, mieszkający nieopodal na Via del Pozzetto. W świątyni tej 27 marca 1845 r. Cyprian Norwid przyjął sakrament bierzmowania i drugie imię, Kamil. Tu modliła się matka Józefa Karska (1823-1860), współzałożycielka Zgromadzenia Sióstr Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Została pochowana w tym kościele pod ołtarzem Matki Boskiej Dobrej Rady. 26 maja 2000 r. jej prochy zabrano do Szymanowa. W zakrystii znajduje się tablica z 1960 r., wymieniająca osoby pochowane w kościele. Wśród nazwisk znajdują się polskie nazwiska, w tym Maria Józef Karska.

Czas powstania: 1960

Tablica upamiętniająca Władysława Rubina w kościele św. Stanisława B.M. w Rzymie
Via delle Botteghe Oscure 16, Rzym

Tablica znajduje się w kościele św. Stanisława B.M. w Rzymie. Tablica zgodnie z podpisem została ufundowana przez „Bejrutczyków” i przyjaciół.

Więcej informacji: Wspomnienie o Kard. Władysławie Rubinie

Tablica upamiętniająca pobyt Marii Klementyny w klasztorze Benedyktynek przy kościele św. Cecylii na Zatybrzu w Rzymie
Piazza di Santa Cecilia 22, Rzym

15 listopada 1725 r. w godzinach porannych, w skromnej asyście jedynej damy dworu, lady Southesk, pojawiła się u wrót klasztoru Benedyktynek na Zatybrzu Maria Klementyna, tytularna królowa Anglii i Szkocji. Akt ten był reakcją na kryzys w pożyciu małżeńskim królowej i Jakuba III, spowodowany między innymi różnicą zdań w kwestii opieki nad starszym synem Karolem Edwardem. Maria Klementyna nie chciała zgodzić się na autorytarnie podejmowane przez Jakuba decyzje dotyczące wychowania potomstwa, a także doboru osobowego dworu, który ją otaczał. Jej postulaty spotkały się ze zdecydowaną odmową. Próby porozumienia małżonków nie udały się, a reakcją Marii Klementyny było opuszczenie dworu.

Z Palazzo del Re do klasztoru
Sprawiająca wrażenia spontanicznej decyzja o pozostawieniu rodziny i dworu okazała się długotrwała. Jak podają kroniki klasztorne, królowa spędziła pośród mniszek 19 miesięcy i 23 dni. Dowiadujemy się również o okolicznościach jej przybycia: „Dnia 15 listopada 1725 r., około południa, Jej Królewska Mość Królowa Wielkiej Brytanii przybyła nagle do klasztoru i wstąpiwszy do niego wraz z jedną z Jej Dam […] poprosiła o natychmiastowe przyprowadzenie jej do Najprzewielebniejszej Matki Przeoryszy, której się zwierzyła [w prywatnej rozmowie] i powiedziała, że z powodu pewnych nieporozumień, które zaszły między nią a Królem, jej mężem, nie wykazując innej przyczyny, chce schronić się w tym Klasztorze, dopóki wszystko nie wróci do harmonii”.

Wybór zgromadzenia benedyktynek jako miejsca schronienia wynikał z faktu, że kardynałem tytularnym kościoła św. Cecylii, przy którym funkcjonował klasztor, był Filippo Gualterio, protektor Anglii, duchowny związany ze Stuartami. Akt opuszczenia przez Marię Klementynę rodziny podzielił opinię rzymskiej arystokracji i wysokiego duchowieństwa. Papież Benedykt XIII odniósł się ze zrozumieniem do jej argumentów, przyznając rację obawom związanym z wpływem protestantów na wychowanie królewicza. W tym sporze Gualterio stanął jednak po stronie Jakuba.

Życie w rytm reguły zakonnej
Obecność królowej musiała być dla zgromadzenia wyróżnieniem, ale też wyzwaniem. Nowa sytuacja wymagała reorganizacji życia zakonnego ze względu na gościa tak wysokiej rangi. Królowa zamieszkała w części klasztoru znajdującej się nieopodal kaplicy Matki Bożej Różańcowej. Było to miejsce jej prywatnej modlitwy, o czym przypomina zachowana do dziś pamiątka. O niej za chwilę.

Maria Klementyna była osobą niezwykle pobożną, przywiązującą dużą wagę do praktyk religijnych. Wobec trudności wynikłych z pożycia małżeńskiego to w wierze szukała wsparcia. Pobożna natura pozwoliła jej zaadaptować się do surowego rytmu życia zakonnego, przy zapewnionych jej przez Jakuba najważniejszych potrzebach (niewielki dwór oraz aprowizacja).

Warto wspomnieć, że zapiski dotyczące Marii Klementyny pojawiają się w kronice klasztornej do końca jej życia, co pokazuje, że była ona dla zgromadzenia ważna. W roku jej śmierci zapisane zostały słowa, które wyrażają głębokie przywiązanie sióstr do przebywającej z nimi przez ponad półtora roku królowej.

„W roku 1735, na początku stycznia, oprócz innych chorób, na które przez wiele lat cierpiała Jej Królewska Mość Królowa Anglii, ciężko zachorowała, a zbliżając się do schyłku życia cierpiała coraz bardziej, a w tym czasie w naszym Klasztorze wszystkie zakonnice odmawiały nieustanne modlitwy i przez wiele dni bez przerwy był wystawiony Czcigodny [Najświętszy Sakrament], w końcu 18 stycznia około godz. 0:00 i w tym samym momencie, w którym udzielano Błogosławieństwa Najświętszego Sakramentu w różnych kościołach, w których było on wystawiany, przeszła ona z tego do lepszego życia. W naszym kościele odbyły się obrzędy żałobne z dużą liczbą Mszy świętych z kazaniem i Mszą śpiewaną [...]”.

Nie tylko słowa spisane w kronice pokazują, jak ważnym epizodem w dziejach zakonu była obecność Marii Klementyny. Pozostały również materialne świadectwa.

Tablice - wyraz przywiązania i pamięci
Niedługo po opuszczeniu przez Marię Klementynę klasztoru na Zatybrzu benedyktynki upamiętniły pobyt niezwykłego gościa tablicami komemoratywnymi. Na piętrze klasztoru, za klauzurą, znajduje się przylegająca do kościoła kaplica pw. Matki Bożej Różańcowej. W jej wnętrzu, za niewielkimi drzwiami, których dekoracja stapia się z wystrojem ścian, skrywa się niewielkie pomieszczenie z klęcznikiem do indywidualnej modlitwy oraz uczestnictwa w liturgii. Wnętrze połączone jest ze świątynią i stanowi rodzaj niewielkiej empory osłoniętej kratą. Na lewej ścianie, nad klęcznikiem, umieszczono jedną z tablic upamiętniających obecność Marii Klementyny w klasztorze. Wykonana została z kamienia, a wyrytowano na niej inskrypcją o treści: „HOC IN SACELLO / M. CLEMENTINA SVBIESCHI / MAGNÆ BRITANNIÆ REGINA / AB ANNO MDCCXXV MENSIBVS XIX / DIEBVS XXIII / MANE, VESPERE, ALIISQVE HORIS, ABINDE / QVOAD VIXIT SEMEL SALTEM IN/HEBDOMADA ORARE CONSVEVIT”, co tłumaczy się: „W tym małym, świętym miejscu Maria Klementyna Sobieska, królowa Wielkiej Brytanii, od 1725 r. przychodziła na modlitwę podczas jutrzni, nieszporów i innych godzin przez dziewiętnaście miesięcy i dwadzieścia trzy dni, a następnie co najmniej raz w tygodniu, dopóki żyła”.

Druga z tablic upamiętniających gościa sióstr benedyktynek umieszczona została z ich inicjatywy na ścianie zewnętrznej, w pobliżu okna celi zajmowanej przez Marię Klementynę. Jest to tablica z jasnego marmuru w profilowanej oprawie wykonanej z ciemniejszego kamienia. Treść wyrytowanej inskrypcji to: „CLEMENTINÆ SUBIESKI / IACOBI III. / MAGNÆ BRITANNIÆ REGIS CONIUGI / QUOD / ANGUSTAS HASCE ÆDES HOSPES AMPLISSIMA DIV INCOLVERIT / ET OMNIBUS QUÆ IN HAC SACRA DOMO SUNT / RELIGIONE PIETATE / AC INNUMERIS VIRTUTUM EXEMPLIS / ASSIDUE PRÆLUXERIT / ABBATISSA ET CœNOBIJ MONIALES / PERENNIS EARUM OBSEQUIJ / ET ANIMI DEVINCTISSIMI TESTEM / MONUMENTUM POSUERE / ANNO DOMINI MDCCXXVII”, co onzacza.: „Klementynie Sobieskiej, małżonce Jakuba III, króla Wielkiej Brytanii, która jako najznamienitszy gość mieszkała długo w tych ubogich pokojach i z oddaniem, pobożnością i niezliczonymi przykładami cnót wśród wszystkich, które stale żyły w tym świętym miejscu, przeorysza i mniszki klasztoru na świadectwo ich odwiecznego hołdu i ich bardzo silnej więzi w roku Pańskim 1727 postawiły niniejszy pomnik”.

Istniała jeszcze jedna tablica umieszczona w pokoju zamieszkiwanym przez Marię Klementynę. Jej obecne miejsce przechowywania nie jest znane. Amy Vitelleschi, która opisała zakonne pamiątki po Marii Klementynie na początku XX w., podała w swojej publikacji treść znajdującej się na tablicy inskrypcji: „M. CLEMENTINA SUBIESCHI M. BRITANNIAE REGINA AB ANNO MDCCXXV PER XIX MENSE DIESQUE XXIII CUBICULUM HOC SUMMA ANIMI MODERATIONE ET DEMISSE INHABITAVIT RELIGIOSIS MORIBUS SANTIFICAVIT”, co oznacza: „M. Klementyna Sobieska, Królowa W. Brytanii od roku 1725, przez 19 miesięcy i 23 dni zamieszkiwała w tym pokoju, z największym umiarem duszy i miłosierdziem, uświęcając go swą pobożnością”.

Czas powstania: po 1735
Opracowanie informacji: Marta Gołąbek

Tablica upamiętniająca Zbigniewa Herberta w Sienie
Via delle Donzelle 5, Siena

Zbigniew Herbert lubił podróżować po Europie, odwiedzał między innymi Włochy. Do Sieny powracał wielokrotnie, zatrzymując się w Hotelu Tre Donzelle. Miejsce to było inspiracją do eseju „Siena” z tomu „Barbarzyńca w ogrodzie”. Zbigniew Herbert pisał: „Wracam do Trzech Dziewuszek (Hotel Tre Donzelle). Mam ogromną ochotę obudzić pokojową i powiedzieć jej, że jutro wyjeżdżam i że było mi tutaj dobrze. Jeśli nie bałbym się tego słowa, powiedziałbym, że byłem szczęśliwy”. W dziesiątą rocznicę śmierci polskiego eseisty i poety, w czerwcu 2008 r., na fasadzie Hotelu Tre Donzelle umieszczono tablicę pamiątkową.

Czas powstania: 2008
Więcej informacji: Zbigniew Herbert w Sienie

Tablica upamiętniająca Józefa Ignacego Kraszewskiego w Wenecji
P.za San Marco 1253, Wenecja

Józef Ignacy Kraszewski (1812-1887) mieszkał w hotelu „Luna” w Wenecji w 1858 r. Przypomina o tym pamiątkowa tablica, która została wmurowana w fasadę budynku w sto pięćdziesiątą rocznicę urodzin pisarza w 1963 r.

Czas powstania: 1963