Tablica upamiętniająca pobyt w Pradze Wojciecha Korfantego, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Tablica upamiętniająca pobyt w Pradze Wojciecha Korfantego
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-001853-P

Tablica upamiętniająca pobyt w Pradze Wojciecha Korfantego

Identyfikator: POL-001853-P

Tablica upamiętniająca pobyt w Pradze Wojciecha Korfantego

W Pradze, na jednym z budynków w przejeździe bramnym domu przy ulicy Nerudova 13 (nr 250), znajduje się tablica pamiątkowa, która upamiętnia pobyt Wojciecha Korfantego w czeskiej stolicy w latach 1935-1938. To miejsce jest jednym z kilku, w których Korfanty zamieszkiwał podczas swojego pobytu w stolicy Czech. Innymi adresami, z którymi wiązała się jego obecność w Pradze, były między innymi Na Zbořenci 9 oraz lokalizacje na przedmieściach miasta. Ta tablica stanowi cichy hołd dla wybitnej postaci politycznej, której życie i działalność pozostawiły trwały ślad również poza granicami Polski.

Wojciech Korfanty, urodzony jako Adalbert Korfanty 20 kwietnia 1873 r. w osadzie Sadzawka, która później wchłonięta została przez Siemianowice Śląskie, był synem górnika. Jego edukacja rozpoczęła się w szkole ludowej w Siemianowicach, a następnie kontynuował naukę w Gimnazjum Królewskim w Katowicach (czyli dzisiejszym Liceum im. Marii Skłodowskiej-Curie). W trakcie edukacji w gimnazjum Korfanty, sprzeciwiając się przymusowej germanizacji i polityce Bismarcka, o którym zresztą wypowiadał się bardzo negatywnie, zaangażował się w obronę polskości. Jak sam wspominał „Zasługę mojego uświadomienia narodowego przypisać muszę moim hakatystycznym profesorom w gimnazjum w Katowicach, którzy zohydzaniem wszystkiego, co polskie i co katolickie, wzbudzili we mnie ciekawość do książki polskiej, z której pragnąłem dowiedzieć się, czym jest ten lżony i poniżany naród, którego językiem w mojej rodzinie mówiłem”. Założył m.in. tajne kółko literackie. Jego patriotyczna działalność, w tym negatywne wypowiedzi o kanclerzu Bismarcku, doprowadziły do wydalenia go z gimnazjum w 1895 r.

Po ukończeniu szkoły średniej eksternistycznie w 1895 r., dzięki interwencji posła Józefa Kościelskiego, Korfanty rozpoczął studia na Politechnice w Charlottenburgu. Następnie przeniósł się na Królewski Uniwersytet we Wrocławiu, gdzie zaliczył dwa semestry na Wydziale Filozoficznym. Jego edukacja została przerwana na dwa lata, podczas których pracował jako korepetytor u litewskiego arystokraty Witolda Jundziłły. Studia kontynuował od 1899 r., a w maju 1901 przeniósł się na ostatni semestr do Berlina, gdzie uzyskał absolutorium.

 Działalność polityczna Wojciecha Korfantego w latach 1901-1908 była okresem intensywnego zaangażowania w sprawy polskie i narodowe. Po ukończeniu studiów Korfanty rozpoczął działalność w ramach Ligi Narodowej, współpracując z czołowym działaczem tego ugrupowania, Romanem Dmowskim. Od 1901 r. pełnił funkcję redaktora naczelnego „Górnoślązaka”, gazety o silnym profilu narodowym i społecznym, skierowanej do polskiej ludności Górnego Śląska, a od 1905 r. pisma „Polak”.

W 1902 r. Korfanty został skazany na pobyt w więzieniu we Wronkach za publikację artykułów „Do Niemców” i „Do moich braci Górnoślązaków”, które miały wydźwięk patriotyczny i podnosiły kwestię polskości Śląska. W tym czasie Korfanty zyskał rozpoznawalność i poparcie wśród polskiej ludności, co umocniło jego pozycję jako lidera narodowego na Górnym Śląsku.

W latach 1903-1912 i ponownie w 1918 Korfanty był posłem do Reichstagu, reprezentując Koło Polskie. W parlamencie niemieckim angażował się w obronę praw Polaków i domagał się przyłączenia polskich ziem zaboru pruskiego do odrodzonej Rzeczypospolitej. Jego wystąpienie z 25 października 1918 r., w którym żądał przyłączenia wszystkich polskich ziem zaboru pruskiego do Polski, a także uwolnienia Józefa Piłsudskiego, stanowiło ważny punkt w jego działalności politycznej i podkreślało jego determinację w walce o polską sprawę.

W latach 1920-1923 działalność Wojciecha Korfantego charakteryzowała się intensywnym zaangażowaniem na rzecz polskości Górnego Śląska oraz udziałem w życiu politycznym odrodzonej Polski. Korfanty, jako mianowany przez rząd polski komisarz plebiscytu na Górnym Śląsku w 1920 r., kierował przygotowaniami organizacyjnymi, propagandowymi i politycznymi związanymi z nadchodzącym plebiscytem, mającym rozstrzygnąć przynależność tego regionu. 

Korfanty współkierował II powstaniem śląskim w 1920 r., które było odpowiedzią polskich organizacji wojskowych i plebiscytowych na antypolskie działania niemieckie przed mającym się odbyć plebiscytem. Rozkaz do walki wydano 19 sierpnia 1920 r., a powstanie rozpoczęło się w nocy z 19 na 20 sierpnia, objęło praktycznie cały okręg przemysłowy. Celem powstańców było wyparcie niemieckiej Policji Bezpieczeństwa z obszaru plebiscytowego oraz likwidacja niemieckich organizacji paramilitarnych i bojówek.

W wyniku niezadowolenia z wyników plebiscytu, który odbył się 20 marca 1921 r., gdzie za przynależnością do Polski głosowało 40,3% ludności, co sprawiło, że prawie cały obszar plebiscytowy przypadł Niemcom, doszło do III powstania śląskiego. Korfanty, mimo swojego początkowego sceptycyzmu wobec powstań, stanął na jego czele. Po pierwszych sukcesach militarnych dał rozkaz wstrzymania działań zbrojnych i czekania na decyzję Komisji Międzysojuszniczej Ententy.

W wyniku III powstania śląskiego doszło do korzystniejszego dla Polski podziału tego regionu. Z obszaru plebiscytowego do Polski przyłączono 29% obszaru i 46% ludności, co było również korzystne gospodarczo, ponieważ na przyłączonym terenie znajdowały się m.in. 53 z 67 istniejących kopalni oraz 9 z 14 stalowni.

W roku 1922 Korfanty został posłem na Sejm RP, a nawet desygnowany na premiera, co zostało jednak zablokowane przez Józefa Piłsudskiego. W 1924 kupił od Ignacego Paderewskiego oraz założył pismo „Polonia”.

W latach 30. XX w. działalność Wojciecha Korfantego była znacząco związana z jego opozycyjną postawą wobec rządów sanacyjnych oraz jego działaniami na emigracji.

Po przewrocie majowym w 1926 r. Korfanty znalazł się w opozycji do rządów Józefa Piłsudskiego i sanacji. W tym czasie Wojciech Korfanty zdobył renomę wybitnego publicysty, którego pióro wprawnie komentowało nie tylko bieżące wydarzenia, ale także poruszało zasadnicze kwestie ideowe. W jego publicystyce odzwierciedlała się nie tylko głęboka znajomość realiów politycznych, ale również bogate zaplecze intelektualne, kształtowane na przestrzeni lat przez lekturę dzieł reprezentujących różnorodne dziedziny wiedzy.

Jego postawa była krytyczna wobec autorytarnych tendencji władzy, zwłaszcza po wydarzeniach brzeskich w 1930 r.  Będąc współorganizatorem Centrolewu został aresztowany i osadzony w twierdzy brzeskiej, co znacząco wpłynęło na jego dalsze losy polityczne i osobiste. Przeciwnicy zarzucali mu m.in., że jego decyzja o zawieszeniu walk podczas powstania była koniunkturalna i ograniczyła możliwość zajęcia przez Polskę całego Górnego Śląska. Wiosną 1935 r. wobec zagrożenia kolejnym aresztowaniem, Korfanty udał się na emigrację do Czechosłowacji, gdzie kontynuował działalność polityczną.

Na emigracji w Pradze Korfanty był aktywnym uczestnikiem życia politycznego polskiej emigracji, będąc jednym z założycieli Frontu Morges. Front Morges, nazwany tak od miejscowości w Szwajcarii, gdzie został utworzony, zrzeszał znaczące postaci polskiej sceny politycznej, takie jak Ignacy Paderewski, Józef Haller czy Wincenty Witos. Celem Frontu było stworzenie silnej opozycji przeciwko autorytarnym rządom sanacji i promowanie demokratycznego ładu w Polsce.

Korfanty zaangażował się również w organizację i kierowanie Stronnictwem Pracy, które powstało z połączenia chadecji i Narodowej Partii Robotniczej. Stronnictwo Pracy było partią centrolewicową, skupiającą się na kwestiach społecznych, pracowniczych i gospodarczych, dążąc do budowy sprawiedliwego społeczeństwa zgodnie z zasadami chrześcijańskiej demokracji.

Po aneksji Czechosłowacji wyjechał do Francji. W kwietniu 1939 r., po wypowiedzeniu przez III Rzeszę układu o nieagresji i niestosowaniu przemocy, Korfanty podjął decyzję o powrocie do Polski. Niestety, jego powrót wiązał się z aresztowaniem i osadzeniem na Pawiaku, gdzie spędził prawie trzy miesiące. Został zwolniony 20 lipca z powodu pogarszającego się stanu zdrowia. Zmarł 17 sierpnia 1939 r. w Warszawie. Jego śmierć nastąpiła w wyniku ciężkiej choroby, która doprowadziła do hospitalizacji w szpitalu św. Józefa przy ul. Hożej. Okoliczności jego śmierci wzbudziły wiele kontrowersji, a jedna z hipotez sugeruje, że mógł on zatruć się oparami arszeniku, którymi nasączone były ściany jego celi na Pawiaku.

Pogrzeb Wojciecha Korfantego odbył się w Katowicach na cmentarzu przy ul. Francuskiej. Uroczystość zgromadziła około 5 tysięcy osób, co świadczyło o dużym poparciu dla polityki niepodległościowej, jaką prowadził, oraz stanowiło wyraz pamięci i szacunku dla jego osoby wśród Ślązaków. Wiele osób pamiętało bowiem, że III powstanie śląskie, którego Korfanty był dyktatorem, było jednym z nielicznych polskich zrywów zbrojnych zakończonych sukcesem, podobnie jak powstanie wielkopolskie.

Tablica odlana z brązu z przedstawieniem w reliefie głowy portretowanego w medalionie ujętym ozdobną ramą u góry przechodzącą w neosecesyjną dekorację o płynnej linii z wolutami i zgeometryzowanymi motywami. Inskrypcja odlana po bokach portretu Korfantego: WOJCIECH KORFANTY / 1873 1939 //. Poniżej: POLSKI DZIAŁACZ NIEPODLEGŁOŚCIOWY PRZYWÓDCA / CHRZEŚCIJAŃSKIEJ DEMOKRACJI, PRZYJACIEL / NARODU CZESKIEGO, MIESZKAŁ W PRADZE 1935-1938. / POLSKÝ POLITIK BOJOVNÍK ZA NEZÁVISLOST, / VŮDČÍ PŘEDSTAVITEL KŘEST´ANSKÝCH DEMOKRATŮ. / PŘÍTEL ČESKÉHO NÁRODA, BYDLEL V PRAZE 1935-1938. / WROCŁAW - PRAHA - KATOWICE / 2007 //.

 

Osoby powiązane:
Czas powstania:
2007
Bibliografia uzupełniająca:

Bębnik Grzegorz, „Sebastian Rosenbaum, Mirosław Węcki, Wojciech Korfanty 1873-193”, Warszawa 2018.

Słowa kluczowe:
Publikacja:
19.09.2024
Ostatnia aktualizacja:
23.09.2024
Opracowanie:
Bartłomiej Gutowski
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz