Pierwszy publiczny zegar w Paryżu, zamówiony w 1370 r. przez Karola V u zegarmistrza z Lorraine, Henriego de Vica, odegrał kluczową rolę w ujednoliceniu sposobu odmierzania czasu we Francji. Mechanizm umieszczono w 1371 r. na fasadzie północno-wschodniej wieży strażniczej pałacu królewskiego – budynku, który pod koniec XIV w. przekształcono w więzienie, a w XIX w. w Pałac Sprawiedliwości. Zegar ten był wielokrotnie modyfikowany, a w wyniku jednej z tych zmian stał się świadectwem wspólnych dziejów polsko-francuskich oraz panowania władcy sprawującego władzę nad obydwoma państwami w XVI w.

Polski akcent

Za panowania króla Francji i Rzeczypospolitej Henryka III Walezego (1551–1589), ok. 1585 r., zegar został wzbogacony o bogatą oprawę architektoniczno-rzeźbiarską, zaprojektowaną przez francuskiego rzeźbiarza Germaina Pilona (1525-1590). Przestrzeń wokół tarczy zegara ozdobiono wówczas złoceniami oraz malaturą w królewskim odcieniu błękitu. Tarcza zegara, stylizowana na słońce, została otoczona alegorycznymi postaciami. Po lewej stronie usytuowano alegorię Prawa, trzymającą berło oraz tabliczkę z łacińską inskrypcją: „Sacra Dei celebrare pius regale time jus” (Pobożny wobec świętych szanuje także prawo królewskie). Po prawej stronie znalazła się figura greckiej bogini prawa i sprawiedliwości, Themis, przedstawiona z wagą – symbolem boskiej sprawiedliwości królewskiej władzy, oraz z mieczem – oznaczającym umiejętność wymierzania kary. 

Nad mechanizmem zegara umieszczono wówczas prostokątną płycinę z łacińską dewizą: „Qui dedit ante duas, triplicen dabit ille coronam” („Ten, który obdarzył go już dwiema [polską i francuską], da mu trzecią koronę [w niebie]). Sentencja ta odnosi się do historii Henryka III Walezego, którego herby królewskie widnieją powyżej, oraz do idei nagrody, którą pobożny władca, wiernie służący Bogu i ludowi, miał uzyskać po śmierci w postaci życia wiecznego.

Centralnym elementem oprawy zegara są znajdujące się powyżej mechanizmu herby królewskie Henryka III Walezego w kartuszu podtrzymywanym przez putta: lilie kapetyńskie na błękitnym tle pod koroną, symbolizujące Francję, oraz tarcza dwudzielna w słup, z Orłem Białym i Pogonią pod koroną, reprezentująca Rzeczpospolitą. Wokół obu tarcz herbowych utworzono otok z łańcuchów orderowych Świętego Michała (z muszlami) i Świętego Ducha (z liliami kapetyńskimi). Całość kompozycji heraldycznej zwieńczono wspólną, większą koroną królewską. Wszystkie ukazane korony są koronami francuskimi zdobionymi liliami, co podkreśla pochodzenie Henryka III z dynastii Walezjuszy. 

Podobne kompozycje heraldyczne łączące tarcze Francji i Rzeczypospolitej z okresu panowania Henryka III Walezego odnajdziemy na licznych medalach czy przedmiotach użytku codziennego związanych z królem, m.in na herbarzu kawalerów Orderu Świętego Ducha, który znajduje się obecnie w zbiorach Biblioteki Narodowej Francji. Obiekty te stanowią cenne świadectwo, że mimo krótkiego, trwającego zaledwie pięć miesięcy panowania nad Rzecząpospolitą w latach 1573-1574 – przypomnijmy, iż po śmierci swojego brata, Karola IX Walezjusza, pierwszy elekcyjny król Polski zbiegł do Francji, aby objąć tam tron, co w Rzeczypospolitej uznano za abdykację – Henryk III Walezy przez wiele lat uważał się za króla kraju nad Wisłą. Stosowanie wspomnianych kompozycji heraldycznych przez Henryka III świadczy o świadomej kreacji władcy, zmierzającego do wywyższenia swojego majestatu i zaakcentowaniu swojego miejsca na tronie Rzeczypospolitej.

Poniżej tarczy zegarowej prostkątna płycina z inskrypcją po łacinie: „Machina quae bis sex tam juste dividit horas, justitiam servare monet legesque tueri" (Mechanizm, który dokładnie dzieli czas na dwanaście godzin, napomina, aby chronić sprawiedliwość i przestrzegać praw).