Zespół klasztorny zakonu karmelitów bosych w Berdyczowie ‒ ufundowany w 1630 r. na miejscu dawnej twierdzy rodu Tyszkiewiczów i zwany „Fortecą Najświętszej Maryi Panny” ‒ przez wieki był jednym z najważniejszych miejsc kultu religijnego, nauki i kultury na ziemiach ukraińskich. W XVII i XVIII w. odegrał znaczącą rolę polityczną i militarną.

W 2020 r. Instytut POLONIKA sfinansował remont dachu kościoła od strony dziedzińca gospodarczego wraz z wymianą połaci dachowej oraz wykonaniem odpływów na wodę opadową. Prace polegały na całkowitej wymianie zdegradowanej substancji. Dotychczasowy dach został wykonany na początku lat 90. XX w. (po odzyskaniu kościoła), z niskiej jakości materiałów i był w bardzo złym stanie technicznym. 

Ponadto Instytut POLONIKA sfinansował przeprowadzenie odwodnienia wraz z założeniem systemu drenującego wzdłuż murów świątyni od strony dziedzińca gospodarczego. Działania te pozwolą na częściowe zabezpieczenie murów dolnego kościoła i piwnic przed szkodliwym działaniem wód opadowych.

Realizator: Klasztor Karmelitów Bosych w Berdyczowie

W 2021 r. Instytut dofinansował wymianę pokrycia dachowego budynków przylegających do wschodniego muru obronnego oraz dachu baszty północnej.

Całkowita powierzchnia połaci przeznaczonych do wymiany wyniosła 1158 m2. Zdecydowano o zastosowaniu pokrycia z blachy miedzianej, które jest najtrwalsze i najodpowiedniejsze pod względem historycznym i estetycznym. Dzięki tym pracom zabytkowe muru zostały zabezpieczone przed szkodliwym działaniem wody i wilgoci.

Ponadto opracowana została ekspertyza budowlana dla kolejnych obiektów wchodzących w skład założenia klasztornego w Berdyczowie: południowego, północnego i zachodniego odcinka muru wraz z ruinami baszty, dawnego klasztoru oraz wieży wschodniej. Przygotowana ekspertyza będzie podstawą do planowania i prowadzenia dalszych prac renowacyjnych.

W ramach programu MKiDN  "Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą" przeprowadzone zostały prace związane z renowacją wschodniego odcinka muru klasztornego.

Realizator: Klasztor Karmelitów Bosych w Berdyczowie

Prace prowadzone w 2022 r. dotyczyły kościoła dolnego. Przestrzeń ta, od czasu powrotu karmelitów bosych do Berdyczowa w 1991 r., aż do roku 2012 (kiedy po remoncie oddano do użytku kościół górny), stanowiła centrum berdyczowskiego życia sanktuaryjnego. W późniejszych latach kościół dolny wykorzystywany był głównie jako salka duszpasterska, jednak po rozpoczęciu pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę, zorganizowano w nim schron przeciwlotniczy dla miejscowej ludności.

Opracowana w 2019 r. ekspertyza wykazała problemy związane z zawilgoceniem i uszkodzeniami konstrukcyjnymi kościoła dolnego. W związku z tym, dla zapewnienia bezpieczeństwa przebywających w nim osób, konieczne było wykonanie prac remontowych związanych z osuszeniem i zabezpieczeniem przeciwwilgociowym.

W ramach prac zdemontowano uszkodzone i zawilgocone tynki w nawie prawej (226 m2), nawie lewej (213 m2) i nawie głównej (143 m2), a następnie powierzchnie po usuniętych tynkach pokryto preparatem biobójczym i pozostawiono do wyschnięcia. Ponadto wykonano izolację poziomą w nawie bocznej, w ten sposób eliminując problem podciągania kapilarnego.

Usunięcie uszkodzonych i zawilgoconych tynków pozwoliło na dokładniejszą ocenę stanu zachowania ścian i sklepień świątyni, pełną inwentaryzację uszkodzeń mechanicznych, a co za tym idzie dało możliwość szerszego podejścia do tematu wzmocnienia struktury konstrukcyjnej obiektu.

Realizator: Klasztor Karmelitów Bosych w Berdyczowie, firma Respekt Bud

Prace konserwatorskie zrealizowane w latach 2020-2022, Program Ochrona, Instytut Polonika