Alojzy Rejchan, „Portret Karola Lipińskiego”, druga połowa lat 30. XIX w., olej na płótnie
Licencja: domena publiczna, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Alojzy Rejchan, „Portret Karola Lipińskiego”
Alojzy Rejchan, „Portret Karola Lipińskiego”, druga połowa lat 30. XIX w., olej na płótnie
Licencja: domena publiczna, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Alojzy Rejchan, „Portret Karola Lipińskiego”
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002449-P/170352

Alojzy Rejchan, „Portret Karola Lipińskiego”

Lwów | Ukraina | obwód lwowski | rejon lwowski
ukr. Lwiw (Львів)
Identyfikator: POL-002449-P/170352

Alojzy Rejchan, „Portret Karola Lipińskiego”

Lwów | Ukraina | obwód lwowski | rejon lwowski
ukr. Lwiw (Львів)

Lwowska prasa XIX wieku z drobiazgową skrupulatnością donosiła o różnych wydarzeniach w życiu ważnych postaci związanych z tym środowiskiem. „Gazeta Lwowska” zamieszczała tego typu informacje w specjalnym dziale noszącym tytuł Nowiny lwowskie. W roku 1842 na przykład, w numerze 108, zamieszczono obok siebie doniesienia o powrocie z podróży artystycznej do Wiednia i Drezna malarza Alojzego Rejchana oraz o planowanym na zimę tego roku pobycie w mieście słynnego skrzypka Karola Lipińskiego. Obaj mężczyźni bowiem, i autor omawianego portretu i jego model, w drugiej ćwierci stulecia uchodzili za najwybitniejszych przedstawicieli lwowskiego życia artystycznego. Stali wówczas u szczytu swoich karier, nie tylko otoczeni powszechnym uznaniem w rodzinnym mieście, ale także zdobywający znaczące sukcesy na arenie międzynarodowej.

Alojzy Rejchan (1807–1860) był przedstawicielem już trzeciego pokolenia malarzy w swojej rodzinie. Po pierwszych lekcjach zawodu odebranych jeszcze we Lwowie, wyjechał na studia artystyczne do stolicy cesarstwa zdobywając ostatecznie w wiedeńskiej akademii sztuk pięknych dyplom malarza historycznego, portretów i miniatur. Edukację artystyczną postanowił jednak kontynuować w ramach pobytu w głównych ówczesnych ośrodkach sztuki w Europie. W latach 1832–1835 przebywał we Włoszech (głównie w Rzymie i Neapolu), gdzie jego portrety przyniosły mu pewną rozpoznawalność. Po krótkim pobycie we Lwowie wyjechał z kolei na niespełna rok do Paryża. Był jednym z pierwszych pochodzących z Galicji artystów, których prace prezentowano na słynnym Salonie: w 1838 roku na ekspozycję przyjęto dwa (z trzech zgłoszonych przez malarza do oceny jury) wykonane akwarelą wizerunki: baronowej Lepic z synem oraz pani Orillat. Zdobyte za granicą uznanie nie umknęło lwowskim miłośnikom sztuki, gdyż prasa regularnie (choć lakonicznie) donosiła o jego, jak pisano, „zasługach”. Gdy więc ostatecznie powrócił do miasta i osiadł tu na stałe, od razu właściwie stał się rozchwytywanym przez lwowską socjetę portrecistą. Ceniony był przede wszystkim za subtelne w kolorystyce miniatury akwarelowe, ale tworzył także obrazy olejne. Pozostawił po sobie bogaty dorobek, przede wszystkim obejmujący portrety, w tym wizerunki wielu ważnych postaci galicyjskiego życia politycznego i kulturalnego.

Wśród nich znajduje się także, należący dawniej do zbiorów Muzeum im. Lubomirskich, a obecnie Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki, obraz olejny przedstawiający Karola Lipińskiego (1790–1861). Muzyk w latach 30. XIX wieku był u szczytu sławy. Karierę swoją rozpoczął od funkcji koncertmistrza orkiestry teatru miejskiego we Lwowie, poświęcał się wówczas także działalności kompozytorskiej. Ale właściwym przełomem był wyjazd do Włoch w 1817 roku, gdzie dawał koncerty skrzypcowe. Szybko zyskał pozycję jednego z największych wirtuozów Europy. Koncertował wspólnie z legendarnym już wówczas Niccolò Paganinim, znał się z Fryderykiem Chopinem i przyjaźnił się z Robertem Schumannem. Odbył tournée po Niemczech, Rosji, Francji i Anglii. W 1839 roku otrzymał prestiżowe stanowisko koncertmistrza kapeli oraz dyrektora muzyki kościelnej na dworze króla saskiego w Dreźnie. Ostatecznym potwierdzeniem jego pozycji było otrzymanie jednych z ośmiu skrzypiec, które Paganini pozostawił w spadku najwybitniejszym jego zdaniem muzykom Europy. Niewątpliwie Lipiński był w środowisku lwowskim traktowany jako wielki skrzypek i sława miasta.

Olejny portret pędzla Rejchana przedstawia go jako mężczyznę w sile wieku, pewnego swych umiejętności i świadomego pozycji. Ukazany jest w półpostaci, siedzący w fotelu na tle (zgodnie z dawnymi konwencjami portretów) kotary i okna, przez które widoczny jest jedynie skrawek błękitnego nieba. Lipiński ubrany jest w czarny surdut, białą koszulę i kremową, atłasową kamizelkę. Na palcu wskazującym prawej ręki ma pierścień z diamentem - symbol statusu. Obraz nie jest datowany przez artystę. Specjaliści z Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki określali czas jego powstania na drugą połowę lat 30., czyli moment, gdy muzyk najwięcej koncertował, a malarz, po skończonych studiach, rozwijał swój warsztat w trakcie zagranicznych podróży. Wydaje się jednak, że portret mógł powstać nieco później, w początkach kolejnej dekady. Wskazywać może na to fryzura skrzypka: dłuższe, sięgające do ucha włosy, jakie widoczne są na jego wizerunkach z tego okresu (np. na litografii Hannsa Hanfstaengla z 1841 roku, której jeden egzemplarz znajduje się w Bibliotece Narodowej w Warszawie), podczas gdy w portretach z końca lat 30. ukazywany był w znacząco krótszych i bardziej pofalowanych włosach.

Alojzy Rejchan portretował zresztą Lipińskiego kilkukrotnie. Znana jest akwarela, również należąca do zbiorów Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki, która musiała powstać wcześniej, sądząc po wieku modela. A w 1856 roku kolejny olejny portret muzyka pędzla Rejchana został zaprezentowany na wystawie we Lwowie, zdobywając uznanie krytyków. Jeden z recenzentów pisał wówczas o nim: „Widzimy przed sobą człowieka spokojnego, lecz tylko w chwili, gdy siedział malarzowi, a w całej twarzy maluje się temperament żywy, oko tleje ogniem twórcy, nie gorączkowego zapału, ani rozbujałej fantazji, jest myślący, ale zadumany; zdaje się, jak gdyby słuchał i liczył.” Ta wersja należy obecnie do Muzeum Narodowego w Krakowie. Częstotliwość pozowania przez Lipińskiego Rejchanowi, nie jest zresztą przypadkowa, łączyły ich bowiem bliskie relacje rodzinne. Koligacje pomiędzy rodzinami datowały się już od początków XIX wieku, wtedy bowiem ojciec Alojzego, Józef Rejchan, sportretował młodego Karola Lipińskiego jako „Wunderkinda”, z harfą w ręku, przepowiadającą późniejszą muzyczną sławę. Matka Alojzego, Maria Garbaczyńska, była siostrą Reginy, żony wirtuoza. Ostatecznie Karol Lipiński został teściem malarza, który poślubił jego córkę (a swoją kuzynkę) Ludwikę. Niestety nie udało się ustalić daty jego ślubu, niewiele też o tym małżeństwie wiadomo. We wspomnieniach rodzinnych, spisanych przez Stanisława Reychana, wnuka malarza, przetrwał jedynie przekaz, że umarła ona wcześnie, pozostawiając męża z trójką małych dzieci. Około połowy lat 50. malarz poślubił drugą żonę, Kornelię Annę z domu Wandruszka. Wobec braku dokładnego datowania omawianego portretu oraz szczegółów biografii malarza, nie można ostatecznie stwierdzić, czy do obrazu pozował teść, czy tylko wuj artysty. Na pewno jednak obaj musieli znać się dobrze i obaj też, każdy w swojej dziedzinie, uznawani byli we Lwowie za największych mistrzów swojej epoki.

Osoby powiązane:

Czas powstania:

druga połowa lat 30. XIX w.

Twórcy:

Alojzy Rejchan (malarz, litograf; Polska)

Publikacja:

15.12.2024

Ostatnia aktualizacja:

19.01.2025

Opracowanie:

Agnieszka Świętosławska
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Alojzy Rejchan, „Portret Karola Lipińskiego” Fotografia przedstawiająca Alojzy Rejchan, „Portret Karola Lipińskiego” Galeria obiektu +1
Alojzy Rejchan, „Portret Karola Lipińskiego”, druga połowa lat 30. XIX w., olej na płótnie
Fotografia przedstawiająca Alojzy Rejchan, „Portret Karola Lipińskiego” Fotografia przedstawiająca Alojzy Rejchan, „Portret Karola Lipińskiego” Galeria obiektu +1
Alojzy Rejchan, „Portret Karola Lipińskiego”, druga połowa lat 30. XIX w., olej na płótnie

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz