W pierwszych latach XIX wieku mniej więcej trzydziestoletni François Gérard, uczeń Jacques-Louis Davida, był u szczytu swojej kariery. Jego pozycję jednego z najbardziej podziwianych i rozchwytywanych portrecistów Paryża ugruntowały wizerunki Napoleona Bonaparte jako Pierwszego Konsula, jego żony Józefiny oraz jego matki Letycji Bonaparte. Prowadzone przez artystę zapiski pozwalają na odtworzenie długiej listy przedstawicieli europejskich elit, którzy zamawiali u niego swoje portrety. Spis zleceń był obfity, nawet pomimo ustalonych przez autora cen, już wówczas uchodzących za kolosalne - za całopostaciowy portret żądał ponoć od 10 do 12 tysięcy franków, co stanowiło równowartość mniej więcej 3 000 g czystego złota. Nie było to jednak w stanie odstraszyć licznych chętnych wywodzących się z kręgu cesarskiego dworu czy europejskiej arystokracji, dla których posiadanie obrazu pędzla najmodniejszego malarza ówczesnej stolicy artystycznej stanowiło oznakę prestiżu.

W wykazie dzieł Gérarda, powstałym na podstawie jego własnych notatek, Andrzej Ryszkiewicz odnalazł siedem nazwisk osobistości polskich (choć badacz zastrzegł, że liczba ta była w rzeczywistości większa), a chronologicznie pierwszym wśród nich był portret Katarzyny Joanny Gabrielle Starzeńskiej (1782–1862). Został on odnotowany pod datą 1804, mimo iż prawdopodobne jest, że prace nad nim rozpoczęły się jeszcze w roku poprzednim. Bardzo możliwe, że malarz i jego przyszła modelka poznali się w słynnym wówczas salonie Madame Récamier, gdzie on bywał regularnie jako młoda gwiazda francuskiej sztuki, a ona zaś szybko została dostrzeżona jako pogromczyni męskich serc. Katarzyna Starzeńska, znana już wówczas jako La Belle Gabrielle, do Paryża przyjechała w 1803 roku wraz z mężem Ksawerym Starzeńskim. Jego badania ichtiologiczne miały podobno wzbudzić zainteresowanie Napoleona, jednak to ona zdobyła błyskawiczną sławę we wpływowych kręgach, za sprawą swojego naturalnego uroku, żywego temperamentu, a przede wszystkim nieprzeciętnej urody. Franciszek Ksawery Prek, którego brat zresztą został wiele lat później jednym z jej kochanków, w swym pamiętniku opisał ją słowami: „była wzrostu dobrego, figury pięknej, nadobnej, ciała białego, twarzy owalnej, oczów czarnych, dużych, wspaniałych, zachwycających, brwi trochę okrągłych, ust równych, zębów nadzwyczaj białych. Posiadała piękność, która rzadko da się widzieć, tak dalece, że ludzie obcy ją podziwiali”. Obdarzona tymi przymiotami kobieta wiodła w Paryżu życie pełne miłosnych przygód i towarzyskich skandali. Ponoć jeden z nich stał się w końcu przyczyną konieczności opuszczenia przez małżonków Francji - romans pomiędzy Starzeńską a Eugeniuszem de Beauharnais, synem Józefiny i pasierbem Napoleona, nie spodobał się jego matce, która postanowiła zasugerować jej wyjazd. Pod koniec 1804 roku Starzeńscy powrócili do Lwowa.

W ukończonym jednak jeszcze przed ich wyjazdem z Paryża pełnoskalowym portrecie Gérard przedstawił Katarzynę Starzeńską nie tyle jako salonową lwicę, podbijającą serca kolejnych amantów, lecz twórczynię poddającą się władzy natchnienia. Ukazana została w swobodnej pozie, na tle pejzażu, odpoczywająca przy skale w przerwie spaceru. Typowe dla artysty cechy stylu neoklasycznego, objawiające się przede wszystkim w precyzji i elegancji rysunku, gładkiej fakturze i układzie kompozycyjnym opartym na krzyżujących się przekątnych, w dziele tym zestawione zostały z elementami sentymentalnymi, czy wręcz protoromantycznymi. Już sam strój modelki ma podkreślać jej twórczą, poetycką osobowość. Utrzymany jest on w charakterystycznym dla tej epoki „stylu trubadurów”, nawiązującym do romantyzującej wizji średniowiecza i spopularyzowanym we Francji za sprawą Józefiny. Starzeńska ubrana jest w ciemną aksamitną redingotę (rodzaj płaszcza) o rękawach z bufkami na ramionach, z „medycejskim” koronkowym kołnierzem i mankietami wykończonymi typowymi „zębami”. Nonszalancko rzucone na skałę obok niej są jej kaszmirowy szal i słomkowy kapelusz. Przytrzymywana prawą dłonią lira ma być symbolem poszukiwania artystycznych inspiracji, z czym koresponduje zamyślony wzrok kobiety. Melancholijny nastrój podkreśla także „dziki”, północny pejzaż - z rwącym strumieniem u stóp damy, potężnym zamkiem wznoszącym się na porośniętym świerkami wzgórzu oraz ciężkimi, niemal burzowymi chmurami. Całość obrazu Gérarda ucieleśnia nie tyle wykwintną galanterię, typową dla innych empirowych portretów, lecz właśnie natężenie poetyckiej uczuciowości.

Portret Katarzyny Starzeńskiej dość szybko trafił do zbiorów lwowskich. Już w 1827 roku Henryk Lubomirski planował przesłać go z Wiednia do tworzonego właśnie Muzeum Lubomirskich. Nie jest przy tym jasne czy obraz wówczas był jego własnością czy występował on jedynie jako pośrednik pomiędzy instytucją a rodziną Starzeńskich. W każdym razie ostatecznie do przekazania w tym czasie nie doszło ze względu na zły stan techniczny dzieła. Z zachowanej korespondencji wiadomo, że rama była połamana, a w samym płótnie były dwa podobno duże rozdarcia. Ostatecznie obraz dotarł do Lwowa dopiero w 1838 roku, stając się ozdobą tej kolekcji. Warto odnotować, że autorski pomniejszony wariant tego portretu znajduje się w zbiorach Zamku Królewskiego w Warszawie, a olejny szkic kompozycji pozostał w warsztacie malarza, skąd trafił do kolekcji w Wersalu.