W historycznym centrum Ołomuńca znajdziemy fontanny Neptuna i Herkulesa, które korzystają z popularnych w środkowej i zachodniej Europie wzorców przedstawiania rzymskich bóstw. Ich autorem jest wczesnobarokowy rzeźbiarz Michał Mandik (około 1640-1694) z Gdańska, działający od 1669 r. na terenie Czech.

Fontanna Neptuna

Mandik w 1683 r. na zlecenie władz Ołomuńca zrealizował fontannę przedstawiającą rzymskiego boga wód. Aby uniknąć konfliktu z miejscowymi rzeźbiarzami, centralna figura powstała prawdopodobnie nie - jak możnaby przypuszczać - w Ołomuńcu, a w pobliskim w kamieniołomie we wsi Maletin, skąd pochodził piaskowiec na wykonanie fontanny.

Fontanna Neptuna składa się z centralnej figury boga trzymającego trójząb skierowany ku wodzie, co symbolizuje okiełznywanie wodnych żywiołów. U stóp Neptuna znajdują się cztery morskie konie na skale. Pierwotnie kompozycję urozmaicały cztery żółwie, usunięte z fontanny w połowie XVIII w. Liczba cztery cztery, pojawiająca się w kontekście ikonografii fontanny dwukrotnie, symbolizuje trwałość i uniwersalność świata, a także m.in. cztery wody.

Inspiracją dla kompozycji był prawdopodobnie zbiór rycin „Architectura Curiosa Nova" Georga Andreasa Böcklera z 1664 r., zwłaszcza karty 24, 86 (z przedstawieniem Residenzbrunnen w Salzburgu, skąd zaczerpnięto motyw skały z czterema końmi morskimi) oraz 8 (z wizerunkiem bliżej nieokreślonej fontanny). 

Fontanna Herkulesa

W 1687 r. Mandik rozpoczął pracę nad kolejną fontanną w Ołomuńcu, z przedstawieniem Herkulesa. Figura herosa miała stanąć na zbiorniku wodnym zaprojektowanym przez cesarskiego architekta i kamieniarza Václava Schülera. Fontanna znajdowała się pierwotnie na Rynku Głównym, w miejscu obecnej Kolumny Przenajświętszej Trójcy.

Herkules został przedstawiony jako opiekun miasta, unoszący w prawej ręce broń – pierwotnie miecz, który pół wieku później zamieniono na maczugę zgodnie ze starożytnym przekazem – aby zabić siedmiogłową hydrę. W lewej dłoni heros trzyma orła w szachownicę, nawiązując do godła Moraw i symbolu miasta. Przy tworzeniu swojej wersji, Mandik mógł inspirować się figurą Herkulesa z fontanny w Augsburgu.

Gdańskie inspiracje?

Podobieństwo figur Neptuna i Herkulesa zrealizowanych przez Mandika w Ołomuńcu skłaniało licznych interpretatorów do poszukiwania inspiracji dla kompozycji w jego rodzimym Gdańsku. Źródeł kompozycji upatrywano w fontannie Neptuna, która znajduje się  najbardziej reprezentacyjnym punkcie miasta.