Jednym w najwspanialszych budynków XVIII-wiecznego Lwowa był wzniesiony przez biskupa sufragana Samuela Głowińskiego konwikt pijarów, znany także jako Collegium Nobilium, stojący do dzisiaj przy obecnej ulicy Jurija Rufa 7. Celem fundatora było utworzenie we Lwowie placówki na wzór tej założonej przez Stanisława Konarskiego w 1740 roku w Warszawie szkoły dla młodzieży męskiej z najzamożniejszych domów szlacheckich. Walka o spełnienie tego marzenia trwała niemal dwie dekady (pijarzy walczyli z jezuitami, którzy mieli monopol na edukację) i dopiero w 1766 roku można było przystąpić do realizacji planu. Lwowskie Collegium Nobilium wzniesione zostało prawdopodobnie według projektu architekta Paolo Antonio Fontany (1696-1765) – nadwornego architekta książąt Sanguszków, autora projektów kościołów, zespołów klasztornych i pałaców. Główną fasadę gmachu wzorował on na bazylice św. Jana na Lateranie. Konwikt powstał na krótko przez zaborami, toteż ks. Głowiński nie miał możliwości kontynuowania rozpoczętego przez siebie dzieła. Nie ukończono również budowy – wschodnie skrzydło zostało oddane dopiero w 1885 roku.  

W okresie pozaborowym na obszarze Rzeczpospolitej włączonym do Austro-Węgier istniało kilkanaście szkół średnich nazywanych przez władze austriackie gimnazjami łacińskimi. Ich programy i poziom nauczania różniły się, a wiele z nich pozostawało w rękach zakonów (głównie pijarów i jezuitów). Collegium Nobilium zajmowało wśród nich wyjątkowe miejsce i budziło zainteresowanie władz austriackich. Dnia 9 lutego 1773 r. Johann Baptist Anton von Pergen, wówczas gubernator Lwowa, pisał do kanclerza Austrii – księcia Wenzla Antona von Kaunitza o pracach prowadzonych przez biskupa Głowińskiego: „rozpoczął budowę wspaniałego Collegium Nobilium, blisko Lwowa, dla pijarów. Przy sposobności pochwaliłem go za to i utwierdziłem w jego zamiarze.” 

Władze zaborcze planowały przejąć szkołę, w czym pomogła im trudna sytuacja materialna Collegium Nobilium po śmierci biskupa Głowińskiego w 1776 roku. Brakowało pieniędzy na utrzymanie szkoły, a rektor zaciągnął długi, o które dopominali się wierzyciele. Z „pomocą” przyszły władze zaborcze i kilka miesięcy przed śmiercią fundatora cesarzowa Maria Teresa obiecała sfinansować ukończenie gmachu oraz przyznać Collegium roczną dotację na utrzymanie szkoły. Cena była wysoka – narzucono szkole austriacki kierunek nauczania i objęto nadzorem władz cesarskich, zmieniając nazwę początkowo na Collegium Teresianum, a następnie na Akademię Stanową. Ponad siedemdziesięcioletni fundator, który borykał się z trudnościami finansowymi nie miał wyjścia i przyjął postawione mu warunki.  

Niewiele zachowało się źródeł na temat tego, jak przebiegała edukacja i jak wyglądała organizacja nauczania w kolegium lwowskim pod zaborami. Wedle sprawozdania austriackiego starosty, Casimira Rittera von Milbachera konwiktorzy uczyli się zgodnie z programem gimnazjalnym łacińskim, a dodatkowo wykładano francuski i niemiecki oraz muzykę. Nie znamy z nazwiska nauczycieli (pięciu pijarów oraz szósty – kleryk świecki w osobie Wojciecha Gueriga, który został później pierwszym dyrektorem szkoły niemieckiej), ale wiemy, że biblioteką opiekował się prefekt Michał Siekierzyński, który prawdopodobnie także prowadził zajęcia. Łącznie uczniów było 34, z czego tylko pięciu w wyższych klasach, a roczne czesne wynosiło tysiąc złotych. Władze austriackie wymieniły kadrę nauczycielską na niemiecką, a placówka przestała się rozwijać. Szkoła nie budziła zaufania wśród Polaków, którzy kwestionowali poziom nauczania i mieli zastrzeżenia co do metod wychowawczych stosowanych przez niemieckich profesorów. Rodzice i konwiktorzy skarżyli się na złe traktowanie uczniów, marne wyżywienie i niezadowalające postępy w nauce.  

Po kasacie zakonu w 1782 roku kolegium zostało zniesione, a w budynku umieszczono szpital. Podzielono go na trzy oddziały: „zakład chorych”, „zakład położnic” i „zakład obłąkanych”, przy czym w latach 1818-1819 władze austriackie za państwowe uznały tylko dwa ostatnie, zaś oddział chorych zaliczono do tzw. zakładów lokalnych, co oznaczało, że jego finansowaniem i zarządzaniem obarczono miasto. Formalnie podzielono majątek szpitala w latach kolejnych pomiędzy trzy zakłady, potwierdzony przez austriackie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w roku 1854. Koszty leczenia w szpitalu mieli pokrywać zgodnie z decyzją władz cesarskich chorzy lub ich krewni, przy czym ubodzy mieszkańcy Lwowa mieli być leczeni na koszt budżetu gminnego. 31 lipca 1853 roku właśnie tu po raz pierwszy lampy naftowe oświetliły salę operacyjną, co pozwoliło lekarzom pracować po zmroku. Warto dodać, że we Lwowie, w znajdującym się na początku ulicy Kopernika budynku apteki „Pod Złotą Gwiazdą”, dwaj aptekarze, z którym jednym był Ignacy Łukasiewicz, metodą destylacji ropy naftowej wynaleźli naftę. 30 marca 1853 roku w oknie kamienicy zapłonęła pierwsza na świecie lampa naftowa. 

W 1876 roku wszedł w życie statut szpitala, który regulował jego działalność, źródła finansowania i pobierane przezeń opłaty. W tym okresie personel medyczny szpitala liczył 17 osób zatrudnionych w zakładzie chorych, cztery w zakładzie położniczym i cztery w zakładzie dla osób chorych psychicznie. Na początku lat 80. XIX w. dyrektor otrzymywał pensję w wysokości 1600 zł rocznie, kapelan – 600 zł plus prawo do dodatku mieszkaniowego w wysokości 200 zł, zaś akuszerka – dla porównania – 400 zł plus 40 zł dodatku za każde pięć lat wysługi oraz prawo do bezpłatnego mieszkania pracowniczego w budynku szpitala. Liczba personelu była niewystarczająca wobec potrzeb szpitala już w latach 70. XIX wieku, a z czasem pogarszała się wraz ze wzrostem liczby pacjentów. W roku 1885 szpital dysponował 638 łóżkami na wszystkich oddziałach, zaś w roku 1896 – 835 łóżkami. Rozbudowa placówki stała się niezbędna, toteż w latach 1849-1850 za niemal 15 tys. złotych pozyskanych z funduszy miejskich dobudowano skrzydło południowe. Na budowę skrzydła północnego niestety już nie wystarczyło pieniędzy – udało się jedynie zakupić grunt pod inwestycję. Szpital wymagał również remontów – w 1874 roku ich koszty wyniosły prawie 80 tys. złotych. Najpotrzebniejsze prace wykonywano w miarę możliwości i funduszy. W międzyczasie otwarto zakład dla chorych umysłowych w Kulparkowie, przenosząc w maju 1875 roku pacjentów do nowej placówki.  

W „Nowościach Ilustrowanych” z 1905 roku czytamy o stanie szpitala po remoncie, pod kierownictwem ówczesnego dyrektora, Józefa Starzewskiego: 

„Przed kilku laty odnowiony i przebudowany zupełnie — może się poszczycić dzisiejszy szpital postępowemi urządzeniami, któremi dorównuje zagranicznym instytucyjom tego rodzaju. Zewnętrzny widok gmachu zajmuje szeroką przestrzeń i imponująco się przedstawia z swojemi kamiennemi pilastrami i krużgankami, otoczony od frontu gustownym skwerem. Prócz innych udoskonaleń, zasługuje na największą uwagę i uznanie, kuchnia systemu parowego. Kuchnie te zajmują obszerne hale – —zaopatrzone w najnowsze urządzenia, elektryczne oświetlenie i znakomitą wentylacyę. Czystość tu wszędzie wzorowa, począwszy od podłóg, pieców kuchennych i naczyń, skończywszy na służbie schludnie i czysto ubranej. Kuchnia prowadzona pod kierunkiem zawodowego szpitalnego kucharza, zostaje pod ścisłą kontrolą lekarzy.” 

Z inicjatywy doktora Starzewskiego powołano we Lwowie w 1895 roku szkołę pielęgniarską, której został kierownikiem i profesorem. Wcześniej chorymi zajmowały się siostry szarytki (na mocy umowy z 1870 roku), co skutkowało niezadowalającym poziomem opieki i stanowiło problem wielu ówczesnych szpitali borykających się z niedoborami kadry pielęgniarskiej. W 1910 roku Lwowska Szkoła Pielęgniarstwa oferowała ośmiomiesięczny kurs teoretyczno-praktyczny. Dr Starzewski, który przemawiał w dniu otwarcia, podkreślał konieczność naprawienia „strasznych braków w obsłudze chorych”. W pierwszym roku istnienia do szkoły uczęszczały 24 słuchaczki z ośmiu zgromadzeń zakonnych. Zamknięta w 1914 roku w związku z wybuchem wojny, szkoła ponownie otworzyła swe podwoje w 1922 roku, a dwa lata później wdrożono dwuletni program nauczania. Od 1895 do 1929 szkołę ukończyło prawie 400 sióstr zakonnych i ponad pół setki pielęgniarek świeckich.  

W 1931 roku ukończono i oddano do użytku budynek Instytutu Przeciwrakowego leżący na terenie szpitala. Został on przebudowany z jednego ze starych zabudowań szkoły pijarów, które zachowały się w kompleksie. Jak czytamy w gazecie „Słowo Polskie” z 8 listopada tego roku: 

„Rekonstrukcja budynku i urządzenie Instytutu kosztowały ogółem około 100 .000 zł, jednakże znaczną część tej sumy pokryło społeczeństwo tytułem darów, składanych głównie w naturze przez obywateli wszystkich dzielnic państwa. Ofiarowywano wszystko, co było Instytutowi potrzebne, od cegieł aż do łóżek, a nawet poduszek, serwetek, specjalnych trzewików dla chorych. Budynek wzniesiony na terenie pochyłym, składa się z dwóch kondygnacji. Od strony południowej wzniesiono wielką terasę do werandowania dla chorych. Podpiera ją gruby mur oporowy, pod nią zaś mieści się obszerna piwnica na pomieszczenie zwierząt doświadczalnych”.  

W czasach II wojny światowej kierowany przez prof. dra Władysława Dobrzanieckiego Szpital Powszechny stał się jednym z wielu lwowskich szpitali, które musiały zapewnić pomoc bombardowanemu miastu i w nierzadko spartańskich warunkach udzielać pomocy zarówno żołnierzom, jak i cywilom. Szczęśliwie szpital uniknął poważniejszych zniszczeń. Obecnie w zabudowaniach mieści się Lwowski Obwodowy Szpital Kliniczny. Najpierw nazywany Szpitalem Powszechnym we Lwowie, od 1854 roku znany jako Krajowy Szpital Powszechny we Lwowie, w międzywojniu jako Państwowy Szpital Powszechny we Lwowie, a po 1940 roku jako Klinika Lwowskiego Instytutu Medycznego, od prawie dwóch i pół stuleci jest świadkiem dziejów miasta. Na frontonie zachowało się Oko Opatrzności, w zachodnim skrzydle wciąż można oglądać barokowe, dekoracyjne wazony, a wewnątrz sklepione stropy.

Lokalizacja: ul. Niekrasowa 7, Lwów, Ukraina