Jan Żak, fot. Eliseu Visconti, 1925
Licencja: domena publiczna, Źródło: Wikpedia, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Jan Żak, czyli João Zaco Paraná
Identyfikator: POL-002824-P/194320

Jan Żak, czyli João Zaco Paraná

Jan Żak urodził się 1884 w Brzeżanach. W 1896 roku razem z rodzicami wyemigrował do Brazylii. Rodzina zamieszkała w kolonii Dorizon. Początkowo odbierał nauki z kowalstwa i stolarstwa u swojego ojca. Z czasem odnalazł się w sztuce. Pierwszymi rzeźbami Żaka były drewniane i lepione z gliny figury świętych. Niewątpliwy talent sprawił, że władze Parany wsparły jego edukację. Dzięki temu został absolwentem Szkoły Artystyczno-Przemysłowej w Kurytybie. Następnie ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Rio de Janeiro, a potem kontynuował studia w Belgii i Francji. W Paryżu dane mu było poznać twórczość największych europejskich artystów, jak Modigliani, Picasso i Chagall. Do Brazylii wrócił w 1923 roku, przyjął obywatelstwo i zaczął posługiwać się nazwiskiem João Zaco Paraná, pod którym zyskał sławę w Kraju Kawy.

Pierwszym wielkim sukcesem Żaka był “Pomnik Siewcy”, odsłonięty w 1925 r. na Praça Eufrásio Corrêa w Kurytybie. Figura siewcy stała się alegorią pracy i nadziei osadników oraz jednym z emblematów miasta. Szeroka relacja z jego odsłonięcia ukazała się w “Gazecie Polskiej w Brazylji” (numer 8/1925).

Artysta wykonywał też liczne realizacje dla gmachów publicznych i sakralnych, a jednym z jego motywów przewodnich było macierzyństwo. Rzeźba “Macierzyństwo” (“Amor Materno”) łączy miękki modelunek z klarowną, syntetyczną bryłą. Żak tworzył też portrety i reliefy.

W 1940 roku Jan objął katedrę rzeźby na Akademii Sztuk Pięknych w Rio de Janeiro, na której kształciło się kolejne pokolenie twórców. Jego realistyczna, miejscami klasycyzująca stylistyka dążyła do równowagi między ekspresją a monumentalnością. Rzeźbiarz pozostawał związany ze środowiskiem Parany, uczestniczył w życiu kulturalnym Kurytyby i stolicy, a jego prace weszły do ikonografii brazylijskiej państwowości i pamięci lokalnej.

Biografię artysty porządkuje jednak kilka rozbieżności. Część źródeł wskazuje, że rodzina dotarła do Brazylii już w 1887 roku, a inne - że w 1896. Różnie podaje się też datę zgonu (17 czerwca lub 10 lipca 1961 roku.). Niezależnie od tych niuansów, droga Żaka pokazuje, jak emigracyjne doświadczenie i europejska edukacja złożyły się na oryginalny język rzeźbiarski, zdolny opowiadać o codziennym heroizmie pracy, macierzyństwa i wspólnoty. A do tego mający związek z Polską.
 

Czas powstania:

1925

Słowa kluczowe:

Publikacja:

24.10.2025

Ostatnia aktualizacja:

24.10.2025

Opracowanie:

Tomasz Sowa
rozwiń
Jan Żak
Jan Żak, fot. Eliseu Visconti, 1925

Projekty powiązane

1
  • Jan Żak
    Katalog poloników Zobacz