Zarys historyczny

Poszukując na mapach miejscowości „Młyniska” należy zachować czujność, gdyż na Ukrainie spotkać można kilka jednostek administracyjnych o tej nazwie. Najprościej jest, w pierwszej kolejności, odnaleźć Kobyłowłoki, w których znajduje się Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii i odbić nieco na północny zachód. W bezpośrednim sąsiedztwie mieszczą się Młyniska. Początki wsi łączą się ze sporami o majątek (wraz z poddanymi) pomiędzy „panem a plebanem”, a ściślej rzecz ujmując pomiędzy księdzem Samuelem Sobierajem a właścicielami Janowa. Działo się to w drugiej połowie XVII wieku. Wśród właścicieli Młynisk, od XVIII stulecia, notuje się m.in.: Boguszów, Skarbków, Baworowskich, Łosiów oraz Dunin-Borkowskich. Jak pisze Andrzej Betlej w swoim opracowaniu na temat obiektu, w miejscowości znajdował się późnoklasycystyczny pałac, a także drewniana kaplica wzniesiona w 1877 roku.

Pierwotnie Młyniska podlegały pod parafię w Janowie Trembowelskim, a w późniejszym okresie do ekspozytury w niedalekich Kobyłowłokach. Miejscowość nigdy nie doczekała się własnej fary, ale w roku 1912 zbudowano tu murowaną kaplicę, która wprawdzie została poważnie nadszarpnięta zębem czasu, ale przetrwała do dziś.

Czas II wojny światowej okazał się dla mieszkańców Młynisk okresem terroru ze strony UPA. Na terenie miejscowości dokonywano napadów i podpaleń. Prawdopodobnie w roku 1945 polscy mieszkańcy (którzy stanowili większość) wyjechali na ziemie odzyskane, zabierając ze sobą wyposażenie kaplicy.

Architektura

Obiekt położony jest w centralnej części wsi. Kaplicę wymurowano z cegły oraz kamienia i otynkowano. Składa się ona z trójprzęsłowej nawy oraz niższego i węższego, jednoprzęsłowego, zamkniętego trójbocznie prezbiterium, które zwrócono na północ. Do części ołtarzowej od wschodu przylega prostokątna zakrystia, a od zachodu, pomiędzy prezbiterium a nawą dołączono wieloboczną przybudówkę, która mieści spiralną klatkę schodową prowadzącą na strych.

Elewacje zewnętrzne usadowiono na kamiennym cokole i opięto jednouskokowymi przyporami. Uskoki przypór zostały podkreślone niewielkimi, dwuspadowymi daszkami.

Fasada jest jednoosiowa, jednokondygnacyjna, ale zwraca uwagę wejściem ujętym w domek portalowy składający się z kolumn o kapitelach kostkowych. Wspiera on półkolistą arkadę i trójkątny szczyt. Prostokątny otwór wejściowy został zamknięty półkoliście. Szczyt tej części zwieńczony jest wysokim postumentem zakrępowanym profilowanym gzymsem, na którym umiejscowiono kamienną rzeźbę anioła. Powyżej domku portalowego umieszczono koliste okno w profilowanym obramieniu. Szczyt fasady zwieńczony został nadwieszonym postumentem z krzyżem, a spady ozdobione fryzem arkadkowym. W cokole ściany prezbiterium znajduje się napis „TU SĄ R. 1911 |AKTA FUNDACYI.”

Nawę i prezbiterium nakryto dachami dwuspadowymi. Nad zamknięciem części ołtarzowej i przybudówką (ze spiralną klatką schodową) znajdują się dachy wielospadowe, a nad zakrystią pulpitowy. Wszystkie pokryte zostały dachówką. Wieżyczkę na sygnaturkę zwieńczono ostrosłupowym hełmem przełamanym u podstawy. Wieńczy go gałka i ażurowy krzyż. Ten ostatni element współcześnie stracił geometrię, kładąc się najprawdopodobniej pod wpływem zmęczenia materiału, czasu i działania czynników zewnętrznych.

Ściany wewnętrzne nie posiadają artykulacji. Nawę zamknięto sklepieniem krzyżowym, a część ołtarzową tożsamym, przy zamknięciu przechodzącym w lunetowe. Okna w korpusie głównym zastosowano prostokątne i zamknięte półkoliście.

Andrzej Betlej w swoim opracowaniu na temat obiektu wskazuje na średniowieczny kostium stylowy kaplicy, który był bardzo popularny w Galicji pod koniec XIX i na początku XX wieku. Interesującym i jedynym zachowanym elementem wyposażenia wewnętrznego jest popiersie hrabiego Stanisława Łosia, które znajduje się w środku obiektu. Rzeźba została pozbawiona wprawdzie głowy, ale jej umiejscowienie oraz zachowany fragment napisu sugerują, iż stanowi fragment nagrobka. Artefakt jest znacznie starszy zarówno od murowanej kaplicy, jak i jej drewnianej poprzedniczki. Budowla znajduje się obecnie w złym stanie, a na miejscu brakuje wyposażenia. W oknach można dopatrzeć się resztek witraży.

Nazwa: Kaplica Publiczna w Młyniskach

Nazwa funkcjonująca obecnie: Kaplica Publiczna w Młyniskach

Dział: architektura

Lokalizacja: Ukraina, obwód: tarnopolski, miejscowość: Młyniska

Autor: Nieznany

Data powstania: 1912 r.

Dane techniczne: Obiekt murowany