Zarys historyczny

Miejscowość położona jest 21 kilometrów na północny zachód od Trembowli i 7 km na zachód od Budzanowa. Najstarsza wzmianka o Wierzbowcu pochodzi z XVI wieku i dotyczy zniszczenia wsi podczas najazdu tatarskiego. W czasie powstania Chmielnickiego mieszkańcy miejscowości wzięli udział w rozruchach. W początkach XIX wieku wieś kupiona została przez Michała Bobrowskiego. Później należała do rodziny Ochockich.

Początkowo Wierzbowiec podlegał pod parafię w Budzanowie. Pod koniec XIX wieku miejscowa ludność zapragnęła własnego obiektu sakralnego. Budowę rozpoczęto w roku 1884, jednak przerwano ją przez wzgląd na brak odpowiednich środków. W roku 1888 inżynier Władysław Świtkowski stworzył ciekawy artystycznie projekt, na podstawie którego udało się wznieść obiekt sakralny. Niestety, kilka lat później, w roku 1905, został on przebudowany, co zniszczyło jego pierwotną formę. Wówczas też utworzono w miejscowości ekspozyturę, która rangę niezależnej parafii zyskała w roku 1925. W pełni uroczysta konsekracja miała miejsce w roku 1930. W roku 1938 stan świątyni odnotowany został jako dobry.

W roku 1944 z rąk ukraińskich nacjonalistów zginęło kilkadziesiąt osób. Mieszkańcy, którzy przeżyli, wyjechali na zachód, wywożąc ze sobą część wyposażenia. Kościół został zamknięty w roku 1946. W roku 1950 Sowieci zamienili obiekt na kołchozowy magazyn zboża.

Architektura

Obiekt znajduje się w północno zachodniej części miejscowości, na południe od drogi z Budzanowa do Laskowiec. Kościół wymurowano z kamienia i otynkowano. Powstał na rzucie krzyża, którego ramię podłużne złożone jest z trójprzęsłowej nawy i jednoprzęsłowego prezbiterium skierowanego na zachód. Ramię poprzeczne tworzy transept, z krótkimi, jednoprzęsłowymi ramionami. Do części ołtarzowej dołączono aneksy, wychodzące poza linię ramion transeptu.

Warto zaznaczyć, że obiekt powstawał w trzech etapach. Początkowo (1894), z oddolnej inicjatywy. Działania przerwano ze względu na brak funduszy. Projekt Władysława Świtkowskiego (1888) stanowił rozpoczęcie drugiego stadium. Architekt tchnął w kościół profesjonalny sznyt, ale również określoną wizję artystyczną. W początkach XX wieku obiekt został jednak przebudowany, m.in. poprzez powiększenie go i zlikwidowanie wieży. Chciano, dzięki temu, stworzyć bardziej praktyczną i pojemną przestrzeń. Jak pisze Rafał Nestorow w swoim opracowaniu na temat kościoła, owa przebudowa od strony artystycznej nie wyszła świątyni na dobre, a nowa fasada utrzymana jest w „banalnych” formach.

Elewacje ustawione zostały na cokole. Fasada jest jednoosiowa, jednokondygnacyjna i ujęta w pilastry z kapitelami w formie odcinków profilowanego gzymsu. Wieńczy ją trójkątny szczyt na kroksztynach, czyli zdobnych wspornikach. Na osi fasady znajduje się otwór wejściowy, ponad którym umiejscowiono napis DOM MÓJ DOM MODLITWY JEST. Nad nim znajduje się prostokątne, zamknięte półkoliście okno, flankowane przez analogiczne w kształcie, acz mniejsze nisze. W polu szczytu umiejscowiono prostokątną (poziomą) płycinę, a nad nią koliste okno w profilowanym obramieniu. Boczne elewacje nawy oraz elewacje transeptu i aneksów o podziałach ramowych, od góry zamknięte profilowanym gzymsem.

Nawę nakryto dachem dwuspadowym. Część ołtarzową tożsamym, przechodzącym w stożkowy. Nad ramionami transeptu umieszczono dachy trójspadowe, a nad aneksami pulpitowe. Wszystkie pokryte zostały blachą. Wieżyczka na sygnaturkę nakryta została cebulastym daszkiem, zwieńczonym gałką z krzyżem.

W środku uwagę zwracają pilastry toskańskie ustawione na wysokich cokołach, artykułujące część nawową i opinające narożniki przęsła w krzyżu kościoła. Obiekt został nakryty pseudosklepieniami drewnianymi. Nawę i ramiona transeptu zamyka sklepienie kolebkowe, przęsło w krzyżu krzyżowe, a w prezbiterium kolebkowe, przechodzące w konchę (kształt przypominający muszlę) nad zamknięciem. W obiekcie dominują otwory okienne prostokątne, zamknięte półkoliście.

Do najważniejszych elementów związanych z wystrojem, wyposażeniem i otoczeniem obiektu należały m.in.:

• Dekoracja malarska wnętrza autorstwa Andrzeja Kowalskiego z Wierzbowca, datowana na rok 1923. Przedstawiała ona motywy religijne oraz imitowała i podkreślała artykulację;
• Zespół trzech neobarokowych ołtarzy, datowanych na koniec XIX wieku;
• Ołtarz główny z kamienną mensą z rzeźbą Chrystus na Krzyżu i obrazem Święty Jan z Dukli;
• Kamienne tablice pamiątkowe, upamiętniające budowę obiektu oraz jego konsekrację:

1. Z napisem: Budowa kościoła rozpoczęta R. 1884 | ukończona przez Wielmożnego Pana | JANA GROMNICKIEGO R. 1894
2. Z napisem: D(EO) O(PTIMO) M(AXIMO) | ECCLESIAM HANC CONSECRAVTT | EXCELLENTISSIMUS ILLUSTRISSIMUS AC REVERENDISSIMUS DOMINUS | BOLESLAUS TWARDOWSKI | ARCHIEPISCOPUS ET METROPOLITA LEOPOLIENSIS | DIE 8. MAII A(NNO) D(OMINN) 1930

Co można przetłumaczyć:

BÓG NAJLEPSZY WIELKI | POŚWIĘCENIA TEGO KOŚCIOŁA (dokonał – przyp. red.) NAJWSPANIALSZY, ZNAKOMITY I KOŚCIELNY PAN BOLESLAW TWARDOWSKI | ARCYBISKUP I METROPOLITA , ÓSMEGO MAJA ROKU PAŃSKIEGO 1930.

• Teren przykościelny otaczał kamienny mur z żelazną bramą, którą w roku 1930 zbudował Piotr Buchert;
• Murowana z kamienia dzwonnica, z zamkniętym trójkątnym szczytem.

Rafał Nestorow w swoim opracowaniu opisuje mury kościoła jako zachowane w dobrym stanie. Niestety współcześnie brakuje wyposażenia oraz wystroju (w tym większości malowideł ściennych) oraz znaczącej części dachów.

Nazwa: Kościół parafialny pw. Św. Jana z Dukli w Wierzbowcu

Nazwa funkcjonująca obecnie: Dawny kościół parafialny pw. Św. Jana z Dukli w Wierzbowcu

Dział: architektura

Lokalizacja: Ukraina, obwód: tarnopolski, miejscowość: Wierzbowiec

Autor: Różni/ m.in.: Władysław Świtkowski

Data powstania: koniec XIX wieku

Dane techniczne: Obiekt murowany z kamienia, otynkowany