Zarys historyczny

Miejscowość leży 6 kilometrów na północny zachód od Kopyczyniec, przy drodze z Tarnopola do Zaleszczyk. Najstarsze wzmianki o Jabłonowie pochodzą z czasów Władysława Jagiełły. Wówczas to król nadał dobro Piotrowi Dobkowi z Olewina wraz z innymi wsiami. Wśród właścicieli i dzierżawców miejscowości na przestrzeni wieków wymienia się między innymi Jana Świnkę, Stanisława z Chodcza (XV wiek), Mikołaja Potockiego (XVI wiek). Na wysokości XVI wieku Jabłonów posiadał przywilej miasta na prawie magdeburskim. Pod koniec kolejnego stulecia, jako dożywotniego dzierżawcę zarejestrowano Jana Potockiego i w obrębie tego rodu władanie miejscowością utrzymało się przez kolejne stulecie. Na moment starostwo przeszło w posiadanie rodziny Lipskich, a pod koniec XVIII wieku klucz jabłonowski został przekazany przez władze austriackie spadkobiercom Tadeusza Dzieduszyckiego (w ramach rekompensaty za inne utracone majątki). W rękach tej rodziny Jabłonów pozostał do II wojny światowej.

Jak pisze Michał Kurzej w swoim opracowaniu na temat obiektu, Dzieduszyccy ufundowali w miejscowości ochronkę i dom ludowy. Ponad to w Jabłonowie znajdował się również dwór otoczony dużym parkiem.

Początkowo Jabłonów podlegał pod parafię w Kopyczyńcach, jednak w roku 1904 stworzono na miejscu ekspozyturę w ramach dekanatu czortkowskiego. Obejmowała ona również leżącą niedaleko wieś Suchostaw. Niezależną parafię Jabłonów miał jednak dopiero w roku 1923.

Budowę świątyni zainicjował Stanisław Wołoszyn w roku 1900. Przedsięwzięcie udało się dzięki wsparciu Florentyny Cieńskiej (z Dzieduszyckich), będącej wówczas właścicielką majątku.

Gdy po II wojnie światowej Sowieci zadecydowali o wysiedleniu polskiej ludności, część wyposażenia udało się przenieść do miejscowej cerkwi, jednak jego większa partia została spakowana i wywieziona do Bytomia. Niestety, najprawdopodobniej, zostało ono później rozkradzione.

W czasach dominacji ZSRR kościół został zamknięty, a w budynku urządzono kołchozowy magazyn zboża. Od roku 1975 funkcjonowała tam kotłownia węglowa. W roku 1992 świątynia została zwrócona wiernym i wyremontowana.

Architektura

Obiekt znajduje się niedaleko drogi z Tudorowa. Położony jest na niewielkim wzniesieniu, niedaleko cerkwi i dworu. Kościół wymurowano z cegły, na kamiennej podmurówce i otynkowano. Składa się z trójprzęsłowej nawy, która mieści w sobie aneks z zapleczem dla chóru muzycznego oraz niższego i węższego, jednoprzęsłowego prezbiterium zamkniętego trójbocznie, które skierowano w stronę symbolicznego wschodu, w domyśle Jerozolimy. Część ołtarzową flankują prostokątne aneksy mieszczące skarbiec i zakrystię. W aneks znajdujący się z przodu wtopiono wieżę z kruchtą w przyziemiu. Na jej piętrze umieszczono chór muzyczny, a po bokach dwa prostokątne pomieszczenia (otwarte do nawy), które zawierają schody prowadzące na chór i skład.

Elewacje zewnętrzne ustawiono na cokole. W jednej trzeciej wysokości opina je profilowany gzyms. Narożniki fasady i elewacje przepasane są niskimi, płaskimi przyporami. Jak pisze Michał Kurzej, w swoim opracowaniu na temat obiektu: fasada jest trójosiowa, jednokondygnacyjna, ze zryzalitowanym polem środkowym, które odpowiada wieży.

Uwagę zwraca wejście główne, ujęte w domek portalowy. Tworzą go pseudopilastry, które podtrzymują płaską nadbudówkę. Składa się ona z ostrołukowej arkady mieszczącej górną partię otworu wejściowego, którą zwieńczono przerwanym w dolnej partii trójkątnym przyczółkiem. Powyżej znajduje się okno koliste w płaskim obramieniu. Górna kondygnacja wieży przepruta została ostrołukowymi oknami.

Nad nawą znajduje się dach dwuspadowy. Nad częścią ołtarzową podobnie, tyle że od wschodu przechodzi w wielospadowy. Nad pozostałymi częściami znajdują się dachy dwupołaciowe i trójpołaciowe. Wszystkie pokryte zostały blachą cynkową. Hełm frontalnej wieży ma formę ostrosłupa. Wzmocniono go blaszaną łuską w kształcie rombów i zwieńczono gałką z krzyżem. Wieżyczka na sygnaturkę również została obita blachą i nakryta daszkiem namiotowym oraz zwieńczona krzyżem.

Artykulacja ścian wewnętrznych została przeprowadzona za pomocą pseudopilastrów, które podtrzymują odcinki belkowania. W narożach zamknięcia części ołtarzowej zostały one jednak przełamane, by podtrzymać przyścienne ostrołukowe arkady. Wszystkie pozostałe arkady, w tym arkada tęczy również są ostrołukowe. Nad częścią nawową znajduje się drewniana imitacja sklepienia kolebkowego. Okna w bocznych ścianach są prostokątne i zamknięte ostrołukowo. W ścianie frontowej i wschodniej ściance na osi zamknięcia części ołtarzowej zastosowano okulusy, czyli okna koliste.

Obiekt obecnie jest dobrym stanie, na co miał wpływ staranny remont przeprowadzony na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Warto odnotować, że w kościele zachowała się część dawnego wyposażenia i wystroju, głównie: posadzki, witraże, dwa ołtarze boczne, ale również w dużej mierze ołtarz główny. Jednym z brakujących elementów jest obraz przedstawiający wizerunek Św. Elżbiety, którego oryginał znajduje się obecnie w Kopyczyńcach. W Jabłonowie zaś figuruje jego kopia.

Jak pisze Michał Kurzej w swoim opracowaniu na temat obiektu, styl kościoła w Jabłonowie często określano jako gotycki. Jednak w rzeczywistości projekt stanowił wypadkową pomiędzy elementami neogotyckimi, neoromańskimi i nowożytnymi. Wektory neogotyckie to przede wszystkim trójbocznie zamknięte prezbiterium, przypory oraz ostrołukowe otwory. Elementem neoromańskim są fryzy arkadkowe, a nawiązanie do nowożytności stanowią: pilastrowa artykulacja ścian wewnętrznych oraz ciągłe belkowanie elewacji.

Jest możliwe, że architektura tej świątyni, w uproszczonej formie, odwołuje się do kościoła w niedalekim Chorostkowie.

Nazwa: Kościół parafialny pw. Św. Elżbiety Królowej w Jabłonowie

Nazwa funkcjonująca obecnie: j.w.

Dział: architektura

Lokalizacja: Ukraina, obwód: czortkowski, miejscowość: Jabłonów

Autor: Nieznany

Data powstania: początek XX wieku.

Dane techniczne: Obiekt murowany