W tekście opisana jest miasto Śmiła, leżące w gubernii kijowskiej, powiecie czerkaskim. Opisana jest pokrótce historia tego miasteczka, poruszona została także kwestia teraźniejszego właściciela, hr. Bobryńskiego. W dalszej części notatki wzmiankowany jest kościół parafialny, który słynie z cudownego obrazu Bogarodzicy (Źródło: „Tygodnik Illustrowany”, Warszawa 1872, Seria 2, T:9, s. 33-34, za: Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego).

Uwspółcześniony odczyt tekstu.

Kościół ze słynącym cudami obrazem Matki Boskiej w Śmile.

Miasto to, w guberni kijowskiej, powiecie czerkaskim położone, wśród malowniczej okolicy, oblane rzekami Rosia i Taśmina, wpadającymi do Dniepru, przy ujściu ostatniej, łączącej się z błotnistym Irdyniem nad czarującą doliną, należy do porządniejszych w tym kraju. Śmiła jest starożytną osadą, była zaś niegdyś miejscem obronnym i miała zamek, pod którego ścianami wojownicze hufce staczały krwawe boje w ciągu wielu wieków. Dziś po tem wszystkiem nie pozostało żadnego śladu, miejsce warowni zajął cmentarz, rozpościerający się na wzgórzu nad Taśminą, otoczonym zrujnowanymi wałami. W ostatnich czasach miasto zakwitło szczególnie przemysłem cukrowarskim, posiada bowiem znakomite zakłady fabryczne, mianowicie rafinerie, które liczą do najcelniejszych w cesarstwie. Obszerne dobra, zwane zdawna Śmilańszczyzną, składające się z 9 miast, 179 wsi i 100 000 włościan, kupione zostały w końcu zeszłego wieku przez księcia Potemkina za dwa miliony rubli srebrem, a jednak było to za bezcen. Po jego śmierci nabył Śmilę od jednego ze spadkobierców teraźniejszy właściciel hrabia Bobryński, którego usiłowaniom zawdzięcza gubernia cała świetny obecnie wzrost rolnictwa i łączącego się z nim przemysłu. W dobrze zabudowanym mieście odznacza się także swoją artystyczną pięknością kościół parafialny, słynący z posiadania cudownego obrazu Bogarodzicy. Gmach ten, założony w r. 1818, ukończony w r. 1827, wznosi się na obszernym miejscu, opasanym murem, pośród drzew i kwiatowych krzewów. Ma ozdobną fasadę, wspartą na czterech słupach porządku jońskiego, kopułę z dwiema wieżyczkami i dach pokryty żelazem. Wewnątrz starannie utrzymywany, ma liczne malowidła i trzy ołtarze, z obrazami pędzla Paszkowskiego, po którym wiele tego rodzaju pamiątek przechowują kościoły w tej i w podolskiej gubernii. W wielkim zaś ołtarzu mieści się cudowny obraz Najświętszej Panny, malowany na drzewie, przedstawiający Bogarodzicę z koroną na głowie, trzymającą Dzieciątko Jezus, podobnież ukoronowane, które rękę opiera na globie ziemskim. Tłumy pobożnych, nawet z oddalonych stron, dotąd zwiedzają to miejsce, zwłaszcza zaś w dniu 15 sierpnia, jako w uroczystość Wniebowzięcia N. Marii Panny, pod której wezwaniem - wzniesiono teraźniejszy kościół i w której święto corocznie odbywa się tutaj wielki odpust.