Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: slow-000009-P/190357

Mary Schneider - malarka, pedagog i działaczka społeczna

Identyfikator: slow-000009-P/190357

Mary Schneider - malarka, pedagog i działaczka społeczna

Maria Litauer studiowała od 1917 r. na Warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych u Stanisława Lentza. Od 1920 r. uczyła się w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych u Wojciecha Weissa, którego do końca życia uważała za swego mistrza. Edukację artystyczną kontynuowała w Berlinie. Po powrocie do kraju podjęła studia w pracowni Tadeusza Pruszkowskiego. Dyplom otrzymała w 1938 r. na podstawie zestawu kompozycji pejzażowych.

Artystka należała do środowiska skupionego wokół Instytutu Propagandy Sztuki, współtworzyła grupę KOLOR. Wzięła udział we Wszechświatowej Wystawie Stulecie Postępu, w Chicago, w 1934 r., w Międzynarodowej Wystawie Kobiecej w Bukareszcie, w 1935 r. otrzymała Srebrny Medal na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Współczesnej w Brukseli. Aresztowana w 1939 r., wraz z mężem, Romanem Schneiderem (wykładowcą sztuki użytkowej w przedwojennej warszawskiej ASP), wywieziona do łagru w Mariańsku koło Nowosybirska, po ogłoszeniu amnestii wydostała się z Sowietów z armią Andersa. Przebywała w Iranie, gdzie wspólnie z Romanem Schneiderem założyli Polską Wytwórnię Artystyczną. Lata 1945-1949 artystka spędziła z mężem w Bejrucie, gdzie specjalizowała się w okazyjnych zamówieniach, uczyła malarstwa, uczestniczyła w wystawach, między innymi w Muzeum Sztuki i w Centre des Etudes Superieures. Schneiderowie starali się o emigrację do Anglii, ale nie otrzymawszy zezwolenia, w 1950 r. przyjechali do Kanady.

Przez rok Mary uczyła malarstwa w Acadia University w Wolfeville w Nowej Szkocji. Po osiedleniu się w Toronto, w 1951 r., uczyła w letniej szkole Magog Centre, gdzie również pełniła funkcję dyrektora. W 1963 r. Schneiderowie, z grupą artystów, założyli Schneiders School of Fine Arts w Actinolite/Ontario, letni ośrodek kształcenia, cieszący się dużym zainteresowaniem adeptów sztuki w różnym wieku i z różnych krajów, jak i uznaniem i poparciem finansowym władz. „Zgłoszeń jest tu dużo, że kurs malarstwa i ceramiki trwać będzie całe lato. Uroczystość otwarcia odbyła się na dużą skalę. Zjechało 500 osób, a otwarcia dokonał ontaryjski minister turystyki i informacji” („Nowa szkoła pp. Schneiderów”, „Związkowiec”).

Obok zaangażowania w działalność pedagogiczną, Mary należała do artystów polskich najczęściej wystawiających w galeriach kanadyjskich, jak również była aktywna w środowisku polonijnym. W 1952 r. w Toronto, w domu towarowym Eaton, dwie polskie artystki -Mary Schneider i baronowa Anna Romer, pokazały swoje prace. W 1953 r. w Toronto, w ramach Canadian National Exhibition (CNE) zorganizowano wystawę „Poles in Canada”, gdzie prezentowane były prace Mary Schneider. Malowany w Bejrucie obraz „Liban” artystka ofiarowała na rzecz Opieki Społecznej przy KPK w Toronto. W 1956 r. w Memorial Gardens w Toronto odbyła się wspólna wystawa małżonków Schneiderów. W 1958 r. w Toronto miała miejsce doroczna wystawa towarzystwa Colour and Form Artists’ Society, którego Mary była sekretarzem i od założenia, w 1951 r., uczestniczyła w jego wystawach.

W 1960 r., w polskim Klubie Literacko-Artystycznym, obchodzono wielokrotny jubileusz Mary i Romana Schneiderów: 25-lecie ślubu, 50-lecie pracy Romana Schneidera i 30-lecie pracy Mary. W 1961 r. w Toronto Public Library pokazano 40 rysunków Mary - stara architektura Toronto mistrzowsko oddana przez artystkę ołówkiem i tuszem. W 1964 r. w Art Education Center odbyła się wystawa prac małżeństwa Schneiderów. Mary pokazała oleje, akwarele, rysunki i monotypy, których głównym tematem była natura i krajobraz kanadyjski, zaś Roman prezentował ceramikę. Kolejną wspólną wystawą była prezentacja w 1967 r., w Pollock Gallery, gdzie Roman pokazał ceramikę, a Mary akwarele, świetliste, kolorystycznie wysmakowane: „słońce na jej akwarelach grzeje, a woda nabiera życia” - napisał poetycko Wacław Iwaniuk („Związkowiec”).

Na 100-lecie Kanady Mary Schneider wręczyła merowi miasta „Portfolio Toronto”, dwanaście grafik umieszczonych w ozdobnej tece, inspirowanych zabytkową architekturą miasta. W 1969 r. Schneiderowie, za ich zasługi dla kultury polskiej i społeczności polonijnej, odznaczeni zostali przez rząd RP na uchodźctwie Złotym Krzyżem Zasługi.

Artystka dużo podróżowała: do Izraela, Włoch, Meksyku, wszędzie szkicując i malując akwarele. Tematem była zarówno architektura zwiedzanych miejsc, jak i pejzaż. W 1970 r., w Pollock Gallery, malarka pokazała akwarele powstałe w Meksyku, w 1971 r. prezentowała szkice powstałe w czasie podróży do Rzymu i Jerozolimy, zaś w 1972 r. - 52 akwarele ze wszystkich podróży artystki, co stworzyło malarski diariusz podróży, zachwycający wrażliwością i doskonałością operowania kolorem, przyjęty entuzjastycznie przez krytyków kanadyjskich. Wystawa prac z podróży powtórzona została w galeriach w Cobourg i Peterborough.

W ramach festiwalu sztuki, sygnowanego przez Toronto Public Library w 1977 r., zorganizowano wystawę - 16 Polish-Canadian Artists - okazję konfrontacji artystów różnych generacji. Mary Schneider wystawiła kwiatowy motyw „Trillium”. W katalogu wystawy znalazła się pochlebna ocena twórczości artystki (pióra Juliusa Marosan), podkreślająca mistrzostwo w operowaniu kolorem, lekkość i zwinność kreski, realistyczne i poetyckie podejście do rzeczywistości.

Prace artystki wzięły udział w wystawie Polonia Jutra - Polonia of Tomorrow, zorganizowanej w 1978 r. przez KPK w Toronto. Schneider prezentowała swoje rysunki w Kar Gallery w 1980 r. i w Soho Gallery w 1981 r. Prasa kanadyjska przypomniała długą drogę artystyczną i życiową artystki (Lotty Dempsey - „Artist spent time in Syberian prison” w „Star”).

Schneider malowała techniką olejną i akrylową, tworzyła serie rysunków architektury miast, specjalizowała się w akwareli i pastelu. Natura, kwiaty, pejzaż - to tematy, do których wracała przez całe życie. Kolorystyka jej palety była postimpresjonistyczna, nasycona brązami, zielenią, przy jasnej, delikatnej palecie w tworzeniu akwarelą.

Artystka należała do Ontario Society of Artists, Canadian Society of Painters in Water Colour, Colour and Form Artists’ Society oraz nieformalnego klubu Mary Schneider Art Club, złożonego z przyjaciół i studentów Schneiderów. Schneiders School of Fine Arts w 1990 r. włączona została do Loyalist College, który przejął organizację letnich kursów.

Przed śmiercią Mary Schneider stworzyła na Ontario College of Art and Design Roman and Mary Foundation, która od 1995 r. przyznaje stypendia studentom OCAD wysokości 2000 tys. dolarów, z preferencją dla studenta polskiego pochodzenia, co zaznaczone jest w dokumentacji fundacji.

Prace artystki znajdują się w: Tom Thomson Museum, Art Gallery of Northumberland, Hart House/Toronto, Osgood Hall/Toronto, Sir Stanford Fleming College/Peterborough, Rideau Hall/Ottawa, Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Polskie w Rapperswilu, Dom Marii i Jerzego Kuncewiczów w Kazimierzu Dolnym. Prywatnymi posiadaczami prac Mary są między innymi: Elżbieta II, księżniczka Anna, rodzina Pierre E. Trudeau, rodzina artystki w Polsce, Kanadzie i Stanach Zjednoczonych.

Praca w katalogu
Mary Schneider, ”Flowers”, po prawej stronie na dole sygn. [Mary Schneider], w kolekcji Danuty i Andrzeja Pawłowskich ofiarowanej konsulatowi generalnemu RP w Toronto. Kwiaty były ulubionym motywem artystki i często przez nią malowanym. „Flowers” w kolekcji konsulatu, to póżna praca, olej pochodzący z 1985 r., gdy paleta malarki stała się stonowana, a przedstawienie kwiatów było zabawą kolorem i kształtem. Walorem stała się tu szkicowość, zaledwie zasugerowanie tematu. Lekko namalowane, rozrzucone na zielonym, płaskim tle, bez głębi, różowe i szafirowe, nieokreślone kwiaty, są barwnymi plamami miękko się dopełniającymi. Zgodnie z założeniami postimpresjonistów - nie temat jest tu najważniejszy, ale sposób, w jaki został on przełożony na barwy i kształty.

Imię:

Mary

Nazwisko:

Schneider

Nazwisko panieńskie lub używane formy poboczne:

Maria, Magda, z domu Litauer

Rodzice:

Józef i Ida Litauerowie

Data urodzenia:

02-03-1900

Miejsce urodzenia:

Wilno

Data śmierci:

08-10-1992

Miejsce śmierci:

Toronto

Wiek:

92

Zawód:

pedagog, malarka, artystka malarka, działaczka społeczna

Odznaczenia:

Złoty Krzyż Zasługi

Miejsce pochówku:

Toronto

Bibliografia i archiwalia:

  • Piotrowski R.A., Biographies of Polish Artists in Canada, Canadian Polish Research Institute, Toronto 1992, s. 119-120
  • Jurkszus-Tomaszewska J., „Kronika Pięćdziesięciu lat 1940–1990”, Toronto 1995, s. 47, 49, 54, 55, 60, 61, 62, 64, 72, 79, 98, 100, 102, 106, 108, 111, 121, 135, 147, 158, 173, 181, 183, 193, 199, 225, 233, 314, 342, 343
  • Szrodt K., „Powojenna emigracja polskich artystów do Kanady - rozwój życia artystycznego w nowej rzeczywistości w latach 40. i 50. XX wieku”, Zeszyty Archiwum Emigracji, nr 12–13 (1–2), UMK, Toruń 2010, s. 257, 258
  • Katarzyna Szrodt, „Polscy artyści plastycy w Kanadzie 1939-1989”, Warszawa 2020
  • A. Wołodkowicz, „Polish Contribution to Arts and Sciencies In Canada”, Montreal 1969, s. 33
  • Jan W. Sienkiewicz, „Artyści Andersa, continuita et novita”, Warszawa 2014, s. 95, 181, 184
  • A. Pawłowski, „A Polish Way to Canadian Art”, [w:] „A Community in Transition. The Polish Group in Canada”, Can.-Polish Research Inst. Toronto 1985, s. 90
  • J. Kaczmarzyk-Byszewska, „Gościńcami Kanady, na tropach polskiej kultury”, Warszawa 2012, s. 64, 88, 90
  • „Encyklopedia Polskiej Emigracji i Polonii”, Toruń 2005, t. IV, s. 352-353
  • J. W. Sienkiewicz, „Sztuka w poczekalni. Studia z dziejów plastyki polskiej na emigracji 1939-1989”, Toruń 2012, s. 75

Bibliografia uzupełniająca:

M. Kitowska-Łysiak, Biogram, Culture.pl
„Wystawa w Eaton dwóch polskich artystek”, Związkowiec, marzec 1952 r.;
„Dar polskiej malarki”, Głos Polski, marzec 1954 r.;
„Polscy artyści w Toronto”, Związkowiec, marzec 1956 r.;
„Wkład imigrantów do kultury Kanady”, Związkowiec, wrzesień 1957 r.;
„Chodzę po Toronto”, Głos Polski, luty 1958 r.;
„Doroczna wystawa Colour and Form Artists’ Society”, Głos Polski, czerwiec 1958 r.;
„Madoc Art Centre Has Tree-House Studio”, Globe and Mail, sierpień 1959 r.;
„Schneiders’ Exhibition is a Treat”, Globe and Mail, listopad 1958 r.;
„Jubileusz Marii i Romana Schneiderów”, Związkowiec, czerwiec 1960 r.;
„Cabin Moved to School”, Globe and Mail, lipiec 1963 r.;
„Obrazy i ceramika Marii i Romana Schneiderów”, Związkowiec, luty 1964 r.;
„Wystawa w Pollock Gallery”, Związkowiec, styczeń 1967 r.;
„Nowy sukces Mary Schneider”, Głos Polski, czerwiec 1969 r.;
„Mary Scneider’s Drawings”, Globe and Mail, kwiecień 1969 r.;
„Set up at Actinolite a school of fine arts”, Globe and Mail, sierpień 1969 r.;
„Pollock Gallery”, Globe and Mail, maj 1970 r.;
„Benita and Mary”, Globe and Mail, styczeń 1972 r.;
„More for art”, Globe and Mail, sierpień 1977 r.;
„Artist spent time in Siberian prison”, Star, czerwiec 1980 r.;
„Kar Gallery of Fine Art”, Globe and Mail, czerwiec;
„Soho Gallery”, Globe and Mail, maj 1981 r.;
A. Pawłowski, „Sylwetki. Mary Schneider - artysta malarz”, Związkowiec, styczeń 1984 r.;
R. Buczek, „Żegnając Mary Schneider”, Przełom [Toronto], 14 października 1992 r.

Publikacja:

27.04.2025

Ostatnia aktualizacja:

27.04.2025

Opracowanie:

Katarzyna Szrodt
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Słownik artystek i artystów polskich w Kanadzie Zobacz