W tekście opisane są Druskienniki, w których znajdują się źródła mineralne. Według opisu jest to małe miasteczko, w tekście skreślona jest też jego historia sięgająca wieku XIV. Wspomniana jest droga żelazna petersbursko-warszawska, która łączy miasto także z Wilnem i Grodnem. Artykuł napomyka również o lekarzach Ignacym Fonbergu, prof. Adamowiczu czy Janie Pileckim, którzy stanowią autorytety w zakresie druskiennickich wód mineralnych (Źródło: „Tygodnik Illustrowany”, Warszawa 1868, Seria 2, T:2, s. 88-89, za: Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego).

Uwspółcześniony odczyt tekstu.

Druskienniki

W guberni i powiecie grodzieńskim, przy ujściu do Niemna rzeczki Rotniczanki, o 39 wiorst od Grodna, 110 od Wilna, 18 od stacyi petersbursko-warszawskiej kolei żelaznej Porzecze, położone są Druskienniki, mineralne źródła, powszechnie już dzisiaj znane z niezaprzeczonej w niektórych cierpieniach skuteczności swojej. Piękne, dopiero przeszło sto porządnych domów zawierające miasteczko, było przed kilkudziesięciu laty nędzną, bo zaledwie sześć chat liczącą wioską nazwaną Druskienniki, od wyrazu druskas, znaczącego sól po litewsku. Przez długi przeciąg czasu druskiennickie źródła tylko przez okolicznych mieszkańców, a bardziej jeszcze przez włościan znane, im jedynie służyły jako skuteczny środek lekarski. Badania przeszłości Druskiennik wykazują nam, że ich okolice częstemu ulegały spustoszeniu przez Zakon Krzyżacki, podczas krwawych jego wypraw na pogańską jeszcze Litwę. W kronice Piotra Dusburga, wydanej przez Krzysztofa Hartknocha, znajdujemy pod rokiem 1311, za panowania na Litwie księcia Witenesa, opis spustoszenia okolic druskiennickich i spalenia miasta Grodna przez Henryka de Plecke, wielkiego komandora zakonu teutońskiego. Świadczą także o starożytności tego miejsca liczne mogiły pogańskie, tudzież ślady starego litewskiego miasta zwanego Rajgród, jako i mnóstwo podań ludowych. Roku 1830 oglądano i analizowano druskiennickie wody, a uniwersytet wileński polecił bliższe rozpatrzenie mineralnych źródeł zasłużonemu profesorowi chemii Ignacemu Foubergowi. Ale dopiero od roku 1837 zaczyna się świetniejsza dla Druskiennik epoka. Ustanowiony wtedy osobny komitet zajął się tym wszystkiem, co tylko pożytecznego dla nowego zakładu można było uczynić. Z sumy w ilości 35 000 rs. ze skarbu na ten cel wyznaczonej, wybudowano łazienki urządzone na wzór zagranicznych, w których codziennie przeszło 600 osób kąpiele przyjmować może; oczyszczono źródła, zabezpieczono je od wylewów Niemna, a z przyrodzenia już urocza miejscowość Druskiennik, sztuką jeszcze upiększyć się starano. W przeciągu lat trzech stanęło czyste i porządne miasteczko, zbudowano domy rządowe, hotele, teatr, salę do koncertów i tańców, z uzbieranych składek wymurowano kościół, a z dobrowolnych ofiar założono dom przytułku dla chrześcijan i szpital dla starozakonnych. Przeprowadzenie drogi żelaznej petersbursko-warszawskiej, ważną także stanowi dla Druskiennik epokę, z powodu prędkości, łatwości i taniości komunikacji. Z Petersburga potrzeba 20 godzin czasu dla przybycia do Druskiennik, z Warszawy 8, z Wilna 5, z Grodna 2 godziny. Przejście w r. 1865 zakładu wód druskiennickich na własność prywatną pułkownika Konstantego Strandtmana, świetniejszej jeszcze dla tego zakładu każe się spodziewać przyszłości. Staraniem nowego właściciela wiele poczyniono ulepszeń. Zamiast siły koni, zastosowano maszyny parowe dla dostarczania wody na kąpiele; porobiono nowe wodozbiorniki i wodociągi; przy łazienkach poprzerabiano wszystkie aparaty miedziane; łazienki gustownie umeblowano i przerobiono dla większej wygody leczącej się publiczności; przy tychże łazienkach zaprowadzono kąpiele spadowe, deszczowe, parowe i spirytusowe, upiększono i umeblowano sale do koncertów i tańców; zaprowadzono „table d’hôte” z francuską kuchnią; upiększono i znacznie powiększono ogrody angielskie i park do przechadzki nad Niemnem; na tymże Niemnie, jakoteż na jeziorze druskiennickim, zaprowadzono wygodne i bezpieczne łodzie dla przejażdżki publiczności; urządzono hotel w miasteczku ze wszystkimi wygodami, a nawet i komfortem; na stacyi kolei żelaznej Porzecze, odległej o wiorst 18, zaprowadzono dyliżanse, pojazdy i pocztowe bryczki dla prędszej komunikacji; urządzono w miasteczku stację telegrafu, co wszystko znaczne za sobą pociągnęło koszta. A jednak zbierająca się u wód publiczność, nie zawsze zdaje się być zadowoloną, i nieraz najniesłuszniejsze i najniesprawiedliwsze do właściciela rości pretensje. Nie będziemy tu rozbierać chemicznych własności wód mineralnych druskiennickich, ani też ich pod względem lekarskim skuteczności, ograniczymy się tylko na przedstawieniu w tym względzie zdania obeznanych z temi wodami lekarzy, w rzędzie których najpierwsze trzymają miejsce: Ignacy Fonberg, zasłużony profesor chemii w kijowskim uniwersytecie, profesor wileńskiego uniwersytetu Adamowicz, Ksawery Wolfgang, wydawca niegdyś pisma periodycznego w Druskiennikach „Ondyna druskiennickich źródeł”, Jan Pilecki, były naczelny lekarz zakładu, przez lat zajmujący się stałą praktyką przy tymże zakładzie, doktorowie: Choński, Pawłowski, Natimowicz, Hryniewicz, Moszyński i wielu innych. Świadczą oni jednogłośnie o skuteczności wód druskiennickich w rozmaitych chronicznych, częstokroć bardzo uporczywych chorobach, a mianowicie w cierpieniach skrofulicznych, artrytycznych, reumatyzmie, w cierpieniach trzewiów brzusznych, kołtunie, paraliżu, w osłabieniach, jakoteż w niektórych chorobach nerwowych. Zeszłego, 1867 roku, było w Druskiennikach przeszło 400 rodzin, najwięcej z Petersburga, tudzież z Królestwa Polskiego, z wielkorosyjskich a także i z litewskich guberni. Lekarzy zajmujących się stałą u wód mineralnych praktyką było sześciu, kąpieli przez cały sezon wybrano przeszło 25 tysięcy. Patrząc na wszystkie poczynione ulepszenia i na coraz to większą ilość zbierających się chorych, należy się spodziewać, że wkrótce Druskienniki staną na równi z Kissingen, Kreuznach i innymi tegoż rodzaju zakładami zagranicą.