W artykule znajdują się informacje na temat polskich zabytków w Berlinie, m.in. Pałacu Radziwiłłów, galerii obrazów Raczyńskiego czy tzw. pokoju Krasickiego w zamku Sans-Souci.

Źródło: „Tygodnik Ilustrowany”, 1860, t. 2, nr 56, s. 525, [za:] Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego.

Uwspółcześniony odczyt tekstu

Zabytki polskie w Berlinie
Berlin, stolica Prus, mieści pomiędzy swymi osobliwościami mało rzeczy, które by wyłącznie dla Polaków miały interes. Oprócz książąt Radziwiłłów, połączonych z domem królewskim familijnymi związkami, nie zamieszkiwała w Berlinie żadna z magnackich rodzin polskich, która by jakiekolwiek po sobie pozostawiła ślady. Obok pałacu książąt Radziwiłłów i dawniej ambasady polskiej, która prócz olbrzymich rozmiarów, nic nie przedstawia ciekawego, zajmuje najważniejsze miejsce galeria obrazów hr. Raczyńskiego. Nie może ona wprawdzie co do ilości obrazów rywalizować z królewskimi muzeami stolicy pruskiej, ale celuje szczęśliwym i gustownym doborem tak dalece, że pewnie nikt z przejezdnych, zatrzymujących się przez kilka dni w Berlinie, nie zaniedba kilku godzin w tym przybytku sztuki przepędzić.

Budynek, którego front rycina wiernie przedstawia, jest położony w najpiękniejszej stronie miasta, przy królewskim zwierzyńcu (Tiergarten) obok brandenburskiej bramy. Mieści on w sobie dużo obrazów na szkle malowanych, które hrabia w Portugalii nabył, i piękną statuę marmurową Ganimeda, jeden z najznamienitszych utworów Thorwaldsena. Prócz znacznej liczby akwareli, zawiera galeria 140 obrazów olejnych. Dobór ich jest nadzwyczaj szczęśliwy. Spotykamy tu oryginały, których kopie w tysiącznych stalorytach powtarzane, najlepsze dają świadectwo, ile sobie mistrzowskie te rzeczy zjednały upodobania. Spotykamy tu: Canalettego elekcję króla Stanisława Poniatowskiego; Hildebrandta synów Edwarda; Kaulbacha bitwę Hunnów i Sagę; van Dycka apoteozę kardynała Richelieu’go; Corneliusa Chrystusa w czyśćcu, i wiele innych rzeczy, które wszystkie są tak zachwycające, że się z nimi rozstać trudno. Hrabia Raczyński długo się wahał, czy piękny swój zbiór umieścić w Poznaniu, czy w Berlinie. Wybór ostateczny padł na Berlin.

Jedną z drobnych pamiątek polskich znajdujemy w Potsdamie, letniej rezydencji królów pruskich. Jest nią pokój księcia biskupa Krasickiego w Sanssouci. Potsdam, w dziesiątym wieku jeszcze wioska wendyjska (Potsdęb, pod dębami), zawdzięcza głównie swój wzrost królowi Fryderykowi Wilhelmowi I, który zwabiony uroczym położeniem małego naówczas miasteczka, zamek w nim wybudował i letnią porą go zamieszkiwał. Następni królowie budowali zamki po zamkach, zakładali ogrody, parki, upiększali okolicę sztucznymi ruinami, wodotryskami i stworzyli tym sposobem miejsce, które już Voltaire, bawiący na dworze Fryderyka II, nie bez pewnej słuszności nazywał „le paradis du philosophe”.

Rzeka Hawela i jezioro, nazwane Świętym, otoczone są pagórkami, na których szczytach wśród lasów wznoszą się kosztowne wille króla i książąt królewskiej familii. Spomiędzy wszystkich tych pałaców uderza najwięcej Sanssouci, zamek przez Fryderyka II po ukończeniu pierwszej wojny śląskiej wybudowany, pozostający dotąd prawie w tym samym stanie, w jakim był za życia założyciela. Niektóre komnaty do dziś dnia podobno nienaruszone, pomiędzy innymi pokój tak zwany Krasickiego. Przed kilkoma dopiero laty ozdobiono go częściowo nowymi meblami, gdy go królowa do swych prywatnych komnat przyłączyła. Żółte tło ścian i sufitu wyłożone obficie kwiatami i papugami z drzewa bardzo sztucznie ciosanymi. Kominek marmurowy, na nim zegar, podarunek markizy Pompadour, biurko to samo, przy którym Krasicki pracował, przypominają wiek zeszły. Przy biurku tym napisał on swą Monachomachię. Pokój na rycinie przedstawiony zachował z dawniejszych czasów tylko sztukaterię po ścianach, sławne biurko i zegar; reszta mebli widocznie jest nowa.