W tekście opisany jest znajdujący się w nawie kościoła św. Szczepana w Wiedniu nagrobek Aleksandra księcia mazowieckiego. W tekście przedstawiona jest też historia życia Aleksandra (Źródło: „Tygodnik Illustrowany”, Warszawa 1878, Seria 3, T:6, s. 410, za: Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego).

Uwspółcześniony odczyt tekstu

Pomnik grobowy Aleksandra księcia mazowieckiego. 

Nagrobek, którego dajemy tu podobiznę, wykonany z czerwonawego marmuru, znajduje się w lewej nawie kościoła św. Szczepana w Wiedniu. Napis na nim okolny jest następujący:

"Anno Dni MCCCCXLIII die seda (secunda) Jnensis Junii o (obiit) reverendis (simus) in Xto (Christo) Pr (pater) et Illmus (illustrissimus) Princeps ac Dims (dominus) Dnus Aleksander Dei gratia S (anctae) 11 (Romanac) E (cclesiae) Cardinalis, Patriarcha Aquileae, Administrator Eccl (esiae) Trident (inensis), Dux Masoviae. Cujus aia (anima) vivat in Deo.".

Obszerniejsze u samym pomniku szczegóły znaleźć można w książce ks. Kulczyckiego „O pamiątkach polskich w Wiedniu”, oraz w dziele „Der Dom zu St. Stephan in Wien” von Perger (Triest 1854).

Co do księcia Aleksandra, wiadomo z dziejów, że był synem Ziemowita i Aleksandry Olgierdówny, rodzonej siostry Władysława Jagiełły. Podany w r. 1412 na kandydata do biskupstwa poznańskiego, po śmierci Piotra Wisza, nie utrzymał się przeciw Jędrzejowi z Gosławic; poszukał więc sobie losu za granicą, na dworze księcia rakuzkiego Ernesta Żelaznego, ożenionego z jego siostrą Cymbarką, ojca późniejszego cesarza Fryderyka III. W r. 1422 był rektorem Akademii Krakowskiej, a poświęciwszy się wyłącznie stanowi duchownemu, został później biskupem trydenckim. Feliks V mianował go r. 1440 kardynałem i tytuł ten książę nosił aż do śmierci, chociaż Feliksa policzono następnie do rzędu antypapieży.

Jako wuj cesarza niemieckiego Fryderyka III i brat cioteczny króla polskiego Władysława Warneńczyka, książę Aleksander byłby mógł zająć stanowisko bardzo ważne; ale nie posiadał snadź zdolności dyplomatycznych, skoro dwukrotne jego poselstwa do Polski i do Niemiec, w sprawie papieskiej, nie odniosły pożądanego skutku. Fryderyk III dał mu probostwo św. Szczepana w Wiedniu, ale książę nie zawiadywał nim osobiście, tylko przez wikaryusza-namiestnika. Umarł r. 1443, jak świadczy napis na grobowcu, nie zaś r. 1444 jak podaje ś. p. Julian Bartoszewicz w Encyklopedyi Wielkiej S. Orgelbranda.