Artykuł przypominający polskie mogiły na m.in. paryskim cmentarzu Pere Lachaise. Wymienione są mogiły m.in. powstańców listopadowych, grób F. Chopina, a także lekarza dr. Gałęzowskiego, gen. Wróblewskiego, pani Walewskiej et al. Wspomniane są także inne cmentarze, w tym Montmartre z „avenue des Polonais”, czyli aleją Polaków (Źródło: „Dziennik Polski”, Czeski Cieszyn 1937, R: 4, nr 250, s. 4, za: Śląska Biblioteka Cyfrowa).

Uwspółcześniony odczyt tekstu

Polskie groby na francuskiej ziemi.

Chwila wniknięcia w przeszłość - i jakiejż treści nabierają dla Polaka w Paryżu święta umarłych… Wśród paryskich cmentarzy - na pięciu z nich leżą polskie mogiły: na Père-Lachaise, na cmentarzach Montmartre, Montparnasse, Bagneux, Juvisy i Montmorency. Na największym cmentarzu paryskim - Père-Lachaise - znajduje się około 70 polskich grobów, w tym jeden zbiorowy. W zbiorowym leży 20 powstańców listopadowych. Najświętszym z grobów polskich jest tutaj grób Fryderyka Chopina z pomnikiem dłuta Clésingera, przedstawiającym płaczącą Muzę i z medalionem przedstawiającym twarz z profilu genialnego mistrza tonów. 

Pomnik ten został wzniesiony w 1850 roku. Najpiękniejszym ze wszystkich grobów na tym cmentarzu jest grób powstańca listopadowego i lekarza dr. Gałęzowskiego, z pomnikiem dłuta Cypriana Godebskiego, wyobrażającym anioła prószącego kwiaty. Pomnik z popiersiem i tulącymi się doń dziećmi ma tutaj Klementyna z Tańskich Hoffmanowa. Dalej leżą tutaj: belwederczyk major Nabielak, pani Hańska (razem ze swym mężem Balzakiem), pani Walewska, gen. 

Wróblewski, bohater paryskiej Komuny, wielu wojowników listopadowych i styczniowych. Na cmentarzu Montmartre, którego jedna z alei nazwana jest „Avenue des Polonais” (Aleja Polaków), znajduje się około 60 grobów polskich, w tym 9 zbiorowych - ostatniego spoczynku bohaterów listopadowych. Na cmentarzu tym znajdował się niegdyś grób Juliusza Słowackiego, w którym spoczywały jego szczątki aż do roku 1927, gdy wreszcie znalazły się w sercu ojczyzny - na Wawelu. Leży tutaj „ukraiński lirnik” Bohdan Zaleski, na którego grobie czytamy dwuwiersz:

Boże mój, Boże - łzami modlę Ciebie:
jak umrę - daj mi Ukrainę w niebie!
Poniżej zaś zwrotka:
Duch nie zgaśnie przez konanie,
a dla ziemi u mogiły
kilka piórek pozostanie,
co ku niebu mnie wznosiły.
Na jednym ze zbiorowych grobów napis:
Dziś grobem w ziemi cudzej z innymi się dzieli.
Piękny jest pomnik Mieczysława Kamieńskiego, padłego pod Magentą. Na grobowcu tym czytamy napisy:
Przyjm, Panie, trud, znoje i życie nasze w ofierze,
i pełne wyrazu słowa:
Żegnajcie sny, iluzje i młodzieńcze ambicje!
Joachim Lelewel znalazł ostatni spoczynek w grobie wspólnym z kilkoma bohaterami listopadowymi - a na grobie napisy:
Stoczek - Dobre - Grochów - Wawer - Dęby Wielkie - Ostrołęka - Rajgród - Międzyrzecz - Warszawa.
Na cmentarzu Montparnasse znajdujemy około 90 grobów polskich. Leży tutaj Henryka Pustowójtówna - jak głosi napis - „pełna energii i poświęcenia w kraju i na wygnaniu, na polu bitwy i w rodzinie”. Wielki grób Belwederczyków nosi zwrotkę Konopnickiej:
Groby wy nasze, ojczyste groby,
wy życia pełne mogiły!
Wy nie ołtarzem próżnej żałoby,
lecz twierdzą siły!
Znajdujemy tu grób gen. Mierosławskiego z pięknym biustem tego wojownika i historyka powstania listopadowego, pomnik gen. Lipowskiego, bohatera spod Châteaudun z 1870 roku, wzniesiony przez francję na cześć polskiego dowódcy Francuzów, i pomnik córki gen. Chełmickiego, Marii, z napisem naiwnie pięknym:
Tu, nad brzegami Sekwany,
z dala od Polski kochanej,
zgasła różyczka, fiołek,
kropelka rosy, aniołek.".

Cmentarz Passy posiada 4 mogiły, Auteuil - 9. Na pięciu rozsianych dookoła świata cmentarzach znajdują się dalsze polskie mogiły. Na cmentarzu Neuilly jest ich 7, wśród nich filozofa Hoene-Wrońskiego. Na Larzu w Montrouge 28 polskich grobów, w Bagneux - 5, w Juvisy - Jana Nepomucena Janowskiego, założyciela Towarzystwa Dobroczynnego. 

A wreszcie w Montmorency mieści się około 100 grobów Polaków, wśród nich największą czcią otoczony był grobowiec rodziny Mickiewiczów, z którego w roku 1890 wzięto trumnę Adama Mickiewicza, by ją złożyć w kraju. W kościele montmorencyjskim znajduje się wspaniały pomnik Kniazia i Niemcewicza dłuta Oleszczyńskiego, przedstawiający postaci tych dwóch wielkich Polaków i strzegącego je anioła.