Willa Gianna w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Fundacja Akcja Kultura, Modyfikowane: tak, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja)
Willa Gianna w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Fundacja Akcja Kultura, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja)
Willa Gianna w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Fundacja Akcja Kultura, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja)
Willa Atlanta w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Fundacja Akcja Kultura, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja)
Willa Atlanta w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Fundacja Akcja Kultura, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja)
Willa Atlanta w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Fundacja Akcja Kultura, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja)
Tablica upamiętniająca Stanisława Witkiewicza na Willi Atlanta w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Fundacja Akcja Kultura, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja)
Detal z willi Atlanta w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Fundacja Akcja Kultura, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja)
Fragment starego miasta w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Fundacja Akcja Kultura, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja)
Willa Antonia w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Fundacja Akcja Kultura, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja)
Willa Antonia w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Fundacja Akcja Kultura, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja)
Ogród przy Pension Centrale w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Fundacja Akcja Kultura, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja)
Pension Centrale w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Fundacja Akcja Kultura, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja)
Pension Centrale w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Fundacja Akcja Kultura, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja)
fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Fundacja Akcja Kultura, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja)
Pension Centrale w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Fundacja Akcja Kultura, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja)
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-001736-P/150088

Polskie ślady w Lovran (Chorwacja)

Identyfikator: POL-001736-P/150088

Polskie ślady w Lovran (Chorwacja)

Aromat lauru, będącego symbolem Lovran, nadaje lokalnemu klimatowi niepowtarzalny charakter. To właśnie obecność laurowych gajów wokół miasta miała być przyczynkiem do powstania jego nazwy, co często podkreślali historycy, podróżnicy i kartografowie w swoich relacjach.

Miejscowość, gdy stała się popularnym kurortem, nazywana była przez Polaków Lowrana czy Laurana. 

Pierwsze wzmianki o Lovran, jako ufortyfikowanym porcie na północnym wybrzeżu Adriatyku, pochodzą z VII w. z dzieła „Cosmographia” anonimowego autora z Rawenny. Historia miasta sięga jednak jeszcze dalej, do czasów, kiedy jego tereny zamieszkiwało iliryjskie plemię Liburnów, znane z rybołówstwa w Zatoce Kvarnerskiej oraz uprawy winorośli i oliwek na stokach góry Učka.

W I w. p.n.e., pod wpływem Rzymian, Lovran stał się miejscem, gdzie bogaci patrycjusze wznosili swoje letniskowe rezydencje. Jedna z nich mogła należeć do Marka Wipsaniusza Agryppy, współpracownika Oktawiana Augusta. Z biegiem czasu w miejscu rzymskich willi rozwinęła się osada rybacka, a w konsekwencji ufortyfikowany port, co zapoczątkowało dynamiczny rozwój miasta. Al-Idrisi, arabski geograf z XII w., opisywał Lovran jako „bogate i rozwinięte miasto”.

Po upadku Cesarstwa Rzymskiego Lovran znalazł się pod wpływem Bizancjum, by później zostać włączonym do imperium Karola Wielkiego. Wzgórze Knezgrad, nazwane na cześć bitwy z 799 r., kiedy to Chorwaci pokonali Franków, nosi pamięć o tych wydarzeniach. Epos Paulinusa z Akwilei wspomina tę bitwę, określając Lovran mianem „Mons Laurentus”.

Przez wieki Lovran był świadkiem panowania chorwackich książąt, austriackich Habsburgów, a nawet Napoleona. Miasto doświadczyło również konfliktów, takich jak walki Uskoków z Wenecjanami, które skończyły się wielkim pożarem.

Typowa średniowieczna architektura miasta z wąskimi, kamiennymi uliczkami i malowniczymi oknami wychodzącymi na morze wciąż definiuje urok Lovranu. Plac św. Jerzego, serce publicznego życia miasta, jest miejscem, gdzie znajduje się kościół parafialny, wieża miejska i urząd miasta, co utrzymuje żywą historię i kulturę Lovran.

XIX w. przyniósł przekształcenie Lovran w popularny kurort dla austriackiej arystokracji i zamożnej burżuazji, głównie dzięki rozwojowi kolejnictwa i turystyki. Eleganckie wille i hotele z tego okresu, reprezentujące secesję i eklektyzm, nadają miastu wyjątkowy charakter. 

Historia Lovran, miasta otoczonego niegdyś murem obronnym i trzema bramami zamykanymi na noc, jest świadectwem dynamicznych przemian. Rozwój parowców zrewolucjonizował jego tradycyjny charakter morski i stoczniowy, oparty na żaglowcach przewożących owoce, oliwę i wino z okolicznych zboczy góry Učka. W XVII w. Valvasor opisywał rozwinięty handel miejscowych, którzy drogą morską eksportowali płótno do dalekich krajów.

Wraz z początkiem XIX w. Lovran osiągnął szczyt swojego morskiego i handlowego znaczenia, by później znowu stać się urokliwym nadmorskim miejscem, przyciągającym swoim pięknem. Długie wieki atrakcji i wydarzeń uczyniły z niego jedno z pierwszych centrów turystycznych na Riwierze.

Zmieniając swój obraz, Lovran rozwinął się poza swoje historyczne granice. Architekci tacy jak Carl Seidl, Attilio Maguolo i Andrea Rubinich wnieśli nowy wymiar, projektując wille, pensjonaty, hotele i sanatoria, otoczone pięknie zagospodarowanymi ogrodami nad brzegiem morza. Dawniej tętniące życiem uliczki kupców i marynarzy, teraz rozbrzmiewały krokami spacerujących monarchów austro-węgierskich w nowo założonych parkach.

Lovran zakończył wiek jako ceniona destynacja turystyczna, zimowy kurort, modna plaża i uzdrowisko dla elit austro-węgierskich. Cztery hotele, dwadzieścia pensjonatów, cztery sanatoria i dwie publiczne plaże - Peharovo i Kvarner - symbolizują tę spektakularną przemianę miasta w ciągu stulecia.

Mimo że kurort nie mógł pochwalić się taką sławą jak pobliska Abacja, przyciągał turystów korzystniejszymi cenami. Wśród znanych postaci, które odwiedziły miasto, był Henryk Sienkiewicz, który dwukrotnie zagościł w Lovran. Jego pierwsza wizyta przypadła na styczeń 1905 r., kiedy to przybył z córką i odwiedził Stanisława Witkiewicza. Do miasta powrócił ponownie we wrześniu 1909 r., aby ponownie się z nim spotkać. Podczas drugiego pobytu Sienkiewicz zatrzymał się w willi Antonia, która do dziś jest zachowana.

Stanisław Witkiewicz również przyjeżdżał do Lovran dwukrotnie, jednak jego pobyty były znacznie dłuższe. Swoją pierwszą podróż odbył w towarzystwie swego syna, Stanisława Ignacego, zatrzymując się w eklektycznej willi Atlanta z 1899 r., co upamiętnia tablica na jej fasadzie. Jego pobyt był podyktowany walką z gruźlicą. W Lovran Witkiewicz czuł się na tyle dobrze, by wychodzić na spacery i integrować się z lokalną społecznością rybaków i chłopów, starając się nawet nauczyć chorwackiego, aby móc z nimi rozmawiać. Ta wizyta przyniosła mu ulgę i po powrocie do Zakopanego był w stanie kontynuować pracę.

Podczas drugiego pobytu w Lovran jego stan zdrowia był już znacznie gorszy. Początkowo zamieszkał w willi Atlanta, ale z powodów finansowych przeniósł się do bardziej przystępnego cenowo Pension Centrale, gdzie opiekowała się nim Maria Dembowska. Witkiewicz opisywał, jak został przeniesiony do powozu i na piętro pensjonatu, co pozwoliło mu uniknąć zmęczenia. W pensjonacie, prowadzonym przez Polkę Sidonię Romańczuk-Gadomską, skupionym na gościach z Galicji, czuł się - jak przynajmniej starał się przekonać syna - komfortowo, doceniał polską kuchnię. Mimo tymczasowej poprawy, jego choroba Witkiewicza nadal postępowała i ostatecznie zmarł w Lovran 5 września 1915 r. Pensjonat zachowany jest do dzisiaj, chociaż zmieniła się jego funkcja i obecnie znajdują się w nim mieszkania. Niestety zarówno ogród, jak i budynek są dzisiaj mocno zaniedbane.

Podczas drugiego pobytu Witkacy odwiedził go w Lovran czterokrotnie - w styczniu 1910 r., potem w maju razem z Ireną Solską, a także od listopada 1911 do początku 1912 oraz pod koniec 1913 r.

W 1938 r. w mieście gościł prezydent Ignacy Mościcki. Jak donosił prasa „Dziś o godz. 20. m.20 do leżącej w pobliżu Abacji miejscowości Laurana nad Adriatykiem przybywa na 6-tygodniowy pobyt kuracyjny P. Prezydent Rzeczypospolitej prof. I. Mościcki". Prezydent zatrzymał się w willi San Michele, otoczonej pięknym ogrodem. W prasie znajdujemy taki oto opis willi  „Willa, zbudowana z różowego marmuru karraryjskiego przez architekta Seidla twórcę najpiękniejszych pałaców nad Adriatykiem".

 

 

 

 

Bibliografia uzupełniająca:

Dobry Wieczór! Kurier Czerwony : ilustrowane pismo codzienne. R. 17 (9), 1938, nr 17

Słowa kluczowe:

Publikacja:

27.01.2024

Ostatnia aktualizacja:

09.08.2025

Opracowanie:

Bartłomiej Gutowski
rozwiń
Willa Gianna w Lovran, Chorwacja, z czerwonym dachem z dachówek, łukowatymi oknami i dekoracyjnymi kolumnami, otoczona bujną zielenią. Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja) Galeria obiektu +15
Willa Gianna w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Willa Gianna w Lovranie, Chorwacja, z czerwonym dachem, ozdobnymi kolumnami i łukowatymi oknami. Otoczona bujną zielenią, willa jest przykładem historycznej architektury. Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja) Galeria obiektu +15
Willa Gianna w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Fasada willi Gianna w Lovranie, Chorwacja, z ozdobnym oknem z koronkowymi zasłonami i nazwą 'Ville Gianna' w stylizowanych literach. Architektura zawiera żółte detale ozdobne. Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja) Galeria obiektu +15
Willa Gianna w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Historyczna willa w Lovran, Chorwacja, z żółtymi ścianami i zielonymi okiennicami, otoczona palmami i bujną roślinnością. Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja) Galeria obiektu +15
Willa Atlanta w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Fasada zabytkowego budynku w Lovran, Chorwacja, z żółtymi ścianami i zielonymi okiennicami. Dekoracyjne detale architektoniczne nad oknami. Drzewa częściowo zasłaniają widok. Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja) Galeria obiektu +15
Willa Atlanta w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Willa Atlanta w Lovran, Chorwacja, żółty zabytkowy budynek z zielonymi okiennicami, otoczony wysokimi drzewami i małym ogrodem. Widoczne są znaki do recepcji i restauracji. Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja) Galeria obiektu +15
Willa Atlanta w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Tablica upamiętniająca Stanisława Witkiewicza, polskiego malarza i krytyka sztuki, twórcę stylu zakopiańskiego w architekturze, który mieszkał w tej willi. Tekst w językach polskim, chorwackim i angielskim. Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja) Galeria obiektu +15
Tablica upamiętniająca Stanisława Witkiewicza na Willi Atlanta w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Kamienny relief groteskowej twarzy z wyolbrzymionymi cechami, w tym szeroko otwartymi ustami i falującymi włosami, na beżowej ścianie w Lovran, Chorwacja. Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja) Galeria obiektu +15
Detal z willi Atlanta w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Wąska kamienna uliczka w Lovran, Chorwacja, z wytartymi ścianami i widokiem na odległy budynek z okiennicami. Na ścianie wisi lampa, dodając historycznego klimatu. Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja) Galeria obiektu +15
Fragment starego miasta w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Willa Antonia w Lovran, Chorwacja, z brzoskwiniową fasadą, dwoma balkonami z białymi balustradami i małym ogrodem z przodu. Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja) Galeria obiektu +15
Willa Antonia w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Żółta willa otoczona palmami w Lovran, Chorwacja, z bujnymi zielonymi wzgórzami w tle. Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja) Galeria obiektu +15
Willa Antonia w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Ogród w Lovran z wysokimi palmami i bujną zielenią częściowo zasłaniającą zabytkowy budynek w tle. Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja) Galeria obiektu +15
Ogród przy Pension Centrale w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Fasada zabytkowej willi w Lovranie, Chorwacja, z łukowatymi oknami z okiennicami, balkonami z roślinami doniczkowymi, otoczona palmami. Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja) Galeria obiektu +15
Pension Centrale w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Wejście do zabytkowego budynku w Lovran, Chorwacja, z drewnianymi podwójnymi drzwiami z ozdobnymi metalowymi elementami, małym balkonem powyżej i kamienną fasadą z dekoracyjnymi elementami. Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja) Galeria obiektu +15
Pension Centrale w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Pension Centrale w Lovran Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja) Galeria obiektu +15
fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Widok na zabytkową willę w Lovranie, Chorwacja, z balkonem z białymi balustradami i pasiastą markizą. Fasada częściowo zasłonięta bujną roślinnością. Fotografia przedstawiająca Polskie ślady w Lovran (Chorwacja) Galeria obiektu +15
Pension Centrale w Lovran, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023

Projekty powiązane

1
  • Dokumentacja poloników w Chorwacji Zobacz