Niezwykłej urody portret pędzla wybitnego polskiego malarza Henryka Siemiradzkiego (1843-1902), przechowywany jest w zbiorach Detroit Institute of Arts.

Na obrazie została sportretowana Maria Wanda Eleonora Lubomirska (1862-1945) z domu Zamoyska. Malarz przedstawił modelkę w półpostaci „en trois quarts”, czyli z ukosa, z twarzą lekko zwróconą ku widzowi. Księżna ma na sobie granatową suknię wykończoną koronką przy dekolcie i rękawach; włosy ma upięte, ozdobione sznurem pereł; nosi również perłową biżuterię: potrójny sznur pereł na szyi i perłowe kolczyki, na rękach bransolety. Na lewym przedramieniu trzyma czerwony, wzorzysty, zapewne jedwabny szal, w dłoniach zaś wachlarz - oba przedmioty należały wówczas do modnych akcesoriów.

Księżna została ukazana na tle wzorzystego kobierca, za nią widoczny jest dekoracyjny wazon z bluszczem ustawiony na komodzie. W prawym dolnym rogu, w partii mebla, dostrzegamy herby Lubomirskich - Szreniawa bez Krzyża oraz Zamoyskich - Jelita, które pozwalają dokładnie określić tożsamość portretowanej i wywieść jej rodowód, nie myląc jej z żyjącą wówczas kuzynką o tym samym imieniu i nazwisku, Marią Lubomirską z domu Branicką (1873-1934).

Portret został namalowany w 1881 roku i zaliczany jest do niewielkiej grupy portretów pędzla Siemiradzkiego, które powstały w tym czasie. Chodzi szczególnie o „Portret Ludwika Wodzickiego" z 1880 roku, dziś w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, w którym malarz ukazał modela w ten sam sposób: w półpostaci, z ukosa, na wzorzystym tle. Portret Marii Lubomirskiej wyróżnia się jednak wyższym poziomem artystycznym - na uwagę zasługuje zwłaszcza mistrzowski sposób odmalowania wzorzystych, połyskliwych tkanin.

Maria Lubomirska

Księżna urodziła się 16 października 1862 roku w Mołoczkach. Była jedyną córką Franciszka Ksawerego Zamoyskiego herbu Jelita (1826-1916) i Albertyny z Giżyckich (1826-1917). W styczniu 1881 roku w Wiedniu poślubiła Adama Lubomirskiego (1852-1893) z linii rzeszowsko‑rozwadowskiej, posła na galicyjski Sejm Krajowy. Maria, zwana Księżną Maryą, podczas pobytu w Wiedniu starała się organizować życie społeczne tamtejszej Polonii oraz aktywnie działała na rzecz spraw polskich. Była właścicielką licznych dóbr ziemskich, w tym od 1901 roku współwłaścicielką malowniczego zamku w Nowym Wiśniczu - największego w Małopolsce po Wawelu. Zmarła w 1945 roku w Krakowie.

Henryk Siemiradzki

Autorem obrazu jest Henryk Siemiradzki, wybitny polski malarz reprezentujący nurt akademizmu. Tworzył wielkoformatowe płótna ukazujące sceny historyczne, głównie z dziejów antycznego Rzymu, a także sceny biblijne i alegoryczne; portrety malował sporadycznie. Kształcił się w Charkowie, gdzie się urodził, a następnie w Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Po studiach odbył podróż artystyczną: odwiedził Warszawę, Kraków, Wiedeń, Monachium, Drezno, Florencję, Weronę i Neapol, by w maju 1872 roku dotrzeć do Rzymu, gdzie osiadł na stałe.

W stolicy Włoch jego kariera nabrała rozpędu; przełom lat 70. i 80. XIX wieku był jej apogeum. Dzieła Siemiradzkiego wystawiano nie tylko w Rzymie, lecz także w innych stolicach europejskich. Przyniosło mu to uznanie w świecie artystycznym - został członkiem Akademii św. Łukasza w Rzymie oraz akademii w Paryżu, Berlinie, Turynie i Sztokholmie - a także sukces materialny, który pozwolił mu wybudować luksusową willę w Wiecznym Mieście. Rzymska willa i pracownia artysty stały się miejscem odwiedzin przyjeżdżających do Rzymu Polaków, atrakcją turystyczną i ośrodkiem spotkań wyższych sfer.

Historia obrazu

Obraz jest sygnowany i datowany w lewym dolnym rogu; powstał w Rzymie w 1881 roku, gdy Maria miała 19 lat i była świeżo poślubioną żoną Adama Lubomirskiego. Zapewne namalowano go podczas pobytu młodego małżeństwa w Wiecznym Mieście - być może w czasie podróży poślubnej - gdy odwiedzili słynną pracownię Henryka Siemiradzkiego. Od chwili powstania pozostawał w posiadaniu rodziny. W 1977 roku odziedziczyła go prawnuczka Marii Lubomirskiej, która w 1981 roku sprzedała dzieło do Heim Gallery w Londynie - galerii prowadzonej przez polskiego antykwariusza Andrzeja Stanisława Ciechanowieckiego. Jeszcze w tym samym roku portret trafił do Detroit Institute of Arts w Stanach Zjednoczonych, co potwierdzają faktury Heim Gallery przechowywane w Getty Research Institute.