Informacja o obiekcie:
Ukraina, obwód wołyński i tarnopolski (łucki okręg konsularny), Kostiuchnówka, Kowel, Kołki, Przebraże, Lubieszów, Prilesna, Maniewicze, Buczacz, Puźniki, Barysz, Koropiec, Nowosiółka Koropiecka, Monasterzyska.

Cmentarze z polskimi nagrobkami.

Zrealizowane prace: 

2019
Cmentarz w Kowlu: wszystkie groby w Kowlu zostały oczyszczone z roślinności, wypielone, oczyszczone z farby. W trakcie prac okazało się, że pod warstwami farby znajdują się oryginalne płyty z białego marmuru, piaskowca oraz zdjęcie jednego z harcerzy.Kwatera dziecięca św. Katarzyny została uporządkowana i wykoszona. Z inicjatywy młodzieży, oprócz mogił objętych planami prac, dodatkowo podjęto się posprzątania kilku polskich grobów znajdujących się w sąsiedztwie, które już od lat nie były porządkowane.

Cmentarz w Kołkach: wykoszono i uporządkowano miejsce cmentarza. Naprawiono uszkodzenia powstałe w jego ogrodzeniu. Przeprowadzono rozmowy z władzami Kołek na temat możliwości odzyskania wydzierżawionej pod budowę parkingu części cmentarza oraz o wprowadzeniu na terenie cmentarza zakazu wypasania zwierzyny hodowlanej przez okolicznych mieszkańców. Do Konsulatu Generalnego RP w Łucku przekazano informację o samowolnej wymianie na prawosławny odnowionego przez harcerzy głównego krzyża rzymskokatolickiego.

Cmentarz po wsi i polskiej samoobronie w Przebrażu: przeprowadzono prace porządkowo-pielęgnacyjne polegające na wymianie 20 sztuk uszkodzonych krzyży dębowych i wykoszeniu całego cmentarza wraz z otoczeniem. Przeprowadzono renowację centralnego upamiętnienia. Pomalowano bramę wejściową i oczyszczono główną alejkę. Na części ogrodzenia dokonano napraw i konserwacji. W pracach tych harcerzy wspierali mieszkańcy okolicznych wsi, Towarzystwo Kultury Polskiej w Łucku oraz grupy wolontariuszy z Bochni.

Poszukiwania mogiły rodziny kierownika szkoły w Kostiuchnówce. W oparciu o uzyskane dane, przy pomocy ukraińskich i polskich archeologów i po uzyskaniu pozwolenia władz ukraińskich, w kolejnym roku czynione będą starania o podjęcie w tych miejscach wykopalisk. Partnerem w działaniach jest administracja w Maniewiczach i społeczność wsi Kostiuchnówka.

Mogiła polskiej nauczycielki z Prilesnej: harcerze uporządkowali, wykosili chwasty i usunęli krzewy dziko rosnącego bzu. W kolejnym sezonie, w porozumieniu z nauczycielami szkoły w Prilesnej, należy rozważyć przebudowę grobu.

Stary cmentarz w Lubieszowie: W trakcie rozpoczynania prac okazało się, że została ona uporządkowana przez inną grupę z Polski. Informacja o tym była niezwłocznie przekazana przedstawicielowi POLONIKI. W zamian przeprowadzono prace porządkowe na innym cmentarzu w okolicy, czyli w Lubomlu.

Groby polskich proboszczów z Maniewicz na cmentarzyku legionowym przy kościele rzymskokatolickim pw. Ducha Świętego w Maniewiczach: groby zostały oczyszczone z roślinności i starej farby. Następnie uzupełnione zostały ubytki w wylewkach i płytach oraz zlepione pęknięte części. Na koniec całość została pomalowana.

Cmentarze wokół Buczacza: W 2019 r. harcerze Chorągwi Łódzkiej ZHP po raz pierwszy zorganizowali ekspedycję, której celem było odnalezienie, rozpoznanie i uporządkowanie polskich kwater i cmentarzy cywilnych w rejonie Buczacza. Rezultatem było dotarcie do zapomnianych i zaniedbanych mogił w Nowosiółce Koropieckiej, Puźnikach, Koropcu i Monasterzyskach. W trakcie prac na wiejskim cmentarzu blisko połowa terenu okazała się porośnięta intensywnie chwastami i krzewami. Pod nimi odnalezione zostały pozostałości polskich pochówków założonych do 1939 r. Duża część z odsłoniętej kwatery to już tylko goła ziemia z resztkami połamanych i zniszczonych resztek upamiętnień. Dzięki tegorocznej pracy można było ocenić stan cmentarza, kwatery i poszczególnych pochówków oraz zaplanować dalsze prace porządkowe i renowacyjne.

Z prac w Nowosiółce i Puźnikach powstało opracowanie zawierające lokalizację i stan odkrytych grobów. Ponadto w ramach realizacji niniejszego fragmentu zadania podczas ekspedycji wokół Buczacza przeprowadzono prace poszukiwawcze i dokumentacyjne w Koropcu i Monasterzyskach. W pierwszej z tych miejscowości, na miejskim cmentarzu odnalezione zostały groby polskie z okresu II Rzeczypospolitej. Ich ocena stanu pozwoliła na określenie zakresu prac w przyszłości. W większości przypadków wymagane będzie prostowanie nagrobków, uzupełnianie ubytków i napisów.

2020
Projekt "Kresowe cmentarze na Ukrainie - 2020" zakładał odnowienie i uporządkowanie mało znanych mogił, cmentarzy i grobów, związanych z polskim dziedzictwem kulturowym za granicą.

1. Stary Polski cmentarz w Kowlu – prace porządkowo-pielęgnacyjne i renowacyjne.

2. Polski cmentarz w Kołkach – dalsze systematyczne porządkowanie, przebudowa ogrodzenia, inwentaryzacja zachowanych szczątków nagrobków oraz podjęcie starań o odzyskanie wydzierżawionej pod budowę parkingu części cmentarza.

3. Polski cmentarz po wsi i po polskiej samoobronie w Przebrażu - stała opieka w postaci napraw centralnego pomnika, ogrodzenia, wymiany drewnianych krzyży, koszenia i malowania.

4. Mogiła rodziny kierownika szkoły w Kostiuchnówce - harcerze i archeolodzy od kilku lat w oparciu o przekazy miejscowej ludności poszukują na cmentarzu wiejskim w Kostiuchnówce pochówku tej rodziny. Specyfika prac ekshumacyjnych prowadzonych na cmentarzu oraz niejasny, spowodowany upływem lat przekaz społeczny, uniemożliwiają odkrycie na razie tego pochówku. Wydaje się , że koniecznym będzie ustawienie symbolicznym pamiątkowej tablicy poświęconej tej rodzinie przy centralnej alejce cmentarnej. Partnerem jest tutaj administracja w Maniewiczach i społeczności wsi Kostiuchnówka.

5. Mogiła polskiej nauczycielki z Prilesnej - mogiła na cmentarzu w m. Maniewicze wymaga odnowienia i całorocznej opieki.

6. Cmentarz polskich osadników w Tobołach. Zapomniany od dziesiątków lat cmentarz wymaga pełnych prac pielęgnacyjnych i kompletnej odbudowy. Lokalizacja wsi Toboły, oddalenie od głównych szlaków turystycznych, powoduje konieczność stworzenia trwałych upamiętnień na polskich mogiłach. Po odbudowie możemy liczyć na opiekę i patronat nad tym miejsce przez lokalną społeczność wsi,

7. Groby polskich proboszczów z Maniewicz znajdują się na cmentarzyku legionowym przy kościele rzymskokatolickim pw. Św. Ducha w Maniewiczach. - Grobami tymi dalej opiekować się będą nasi wolontariusze. przewidujemy naprawę kamiennego ogrodzenia i dalsze nasadzenia roślinnością ozdobną, w uzgodnieniu z księdzem proboszczem A. Kwiczalą,

8. Cmentarz po polskiej osadzie historycznej w Optowej wymaga pełnych prac porządkowych, wytyczenia zasięgu pochowków i ogrodzenia.

9. Cmentarze wokół Buczacza - cmentarz po nieistniejącej wsi Puźniki. Zakres prac w 2020 roku obejmie: stałe, całoroczne prace pielęgnacyjne, określenie pełnego zasięgu cmentarza i jego ogrodzenie, oczyszczenie oraz ustawienie zaniedbanych i rozbitych nagrobków. Kolejnym cmentarzem, na którym prace rozpoczęły się w 2019 roku, jest cmentarz w Nowosiółce Koropieckiej. Tutaj obok koszenia i ogólnej pielęgnacji planowana jest restauracja zachowanych polskich nagrobków i krzyży. Pozostałe cmentarze to prace związane z odchwaszczeniem, oczyszczeniem i konserwacją polskich nagrobków oraz prace fotograficzno-dokumentacyjne związane z lokalizacją i zakresem pochówków.

2022
W ramach projektu wolontariusze objęli pracami następujące miejsca:

- stary polski cmentarz w Kowlu,

- mogiłę rodziny kierownika szkoły w Kostiuchnówce,

- mogiłę polskiej nauczycielki z Prilesnej w Maniewiczach,

- cmentarz polskich osadników w Tobołach,

- groby polskich proboszczów z Maniewicz,

- cmentarz z polskimi pochówkami w historycznej wsi Optowa,

- Janowa Dolina (Bazaltowe),

- cmentarz prawosławny w Kołkach z mogiła pomordowanych w 1943 r.

2023
Harcerze Chorągwi Łódzkiej ZHP zrzeszeni w Centrum Dialogu Kostiuchnówka na Ukrainie od ponad 20 lat zajmują się odbudową cmentarzy legionistów. Działalność koncentruje się wokół Kostiuchnówki, gdzie w dawnej polskiej szkole z 1936 r. funkcjonuje ośrodek harcerski. Harcerze w swoich wędrówkach po Ukrainie trafiają na wiele miejsc związanych z polskim dziedzictwem kulturowym, najczęściej w postaci zapomnianych i zdewastowanych polskich cmentarzy, o które przez dziesiątki lat nikt nie dbał i ich nie chronił.

Wybrane do realizacji miejsca są porządkowane i pielęgnowane już od 4 lat. Ich dobry stan jest zależny od corocznych prac porządkowych i pielęgnacyjnych, stąd stają się elementem także tegorocznego zadania.

1. Stary cmentarz w Kowlu - są tu groby harcerzy (4 szt. z sześcioma pochówkami) i kwatera dziecięca (kilkadziesiąt grobów) - współpraca z Towarzystwem Kultury Polskiej w Kowlu i władzami lokalnymi.

2. Mogiła polskiej nauczycielki z Prilesnej w Maniewiczach - realizując Program Szkół Partnerskich beneficjent uzyskał informację o mogile polskiej nauczycielki z okresu II Rzeczypospolitej, która ocaliła w czasie wojny od pacyfikacji wieś Prilesna i która pozostała tam również po II wojnie światowej.

3. Groby polskich proboszczów z Maniewicz - cmentarz przy kościele -we współpracy z proboszczem Maniewicz.

4. Polski cmentarz po wsi Optowa - polskie cywilne pochówki w miejscu historycznych walk legionowych 1915 i 1916 roku.

5. Cmentarz osadników polskich we wsi Toboły.

6. Janowa Dolina – odnaleziony przez harcerzy w 2020 roku zapomniany cmentarz polskich osadników mieszkających w w/w miejscowości, zmarłych w okresie międzywojennym (obecnie znany jest jedynie pomnik z Rzezi Wołyńskiej).

7. Cmentarz prawosławny w Kołkach - opuszczona, zniszczona zbiorowa mogiła zamordowanych w Rzezi Wołyńskiej, na której harcerze co roku pielą chwasty i zapalają znicze. Mogiła wymaga uporządkowania, odnowienia i naprawy płyty na zbiorowej mogile.

8. Stary polski cmentarz katolicki w Kołkach - jest to stary, zapomniany cmentarz polskich mieszkańców miasta Kołki. Wymaga koszenia, uporządkowania i naprawy ogrodzenia.

Finansowanie: Program Instytutu Polonika „Polskie dziedzictwo kulturowe za granicą – wolontariat”  

Więcej o projekcie: https://polonika.pl/programy/programy-grantowe/programy-grantowe-instytutu/322021029

https://polonika.pl/programy/programy-grantowe/programy-grantowe-instytutu/kresowe-cmentarze-na-ukrainie-2020

https://polonika.pl/programy/programy-grantowe/programy-grantowe-instytutu/polskie-cmentarze-na-ukrainie-2022

https://polonika.pl/programy/programy-grantowe/programy-grantowe-instytutu/polskie-cmentarze-na-ukrainie-2023-ukraina-

• Związek Harcerstwa Polskiego, Chorągiew Łódzka, realizacja w latach 2019-2023.