Charakterystyczne biało-niebieskie, fajansowe talerze w typie imarii, z tajemniczą inskrypcją wypisaną kufickimi literami, rozsiane po kolejkach na całym świecie, zostały wykonane w Królewskiej Manufakturze Fajansu w Belwederze na zlecenie ostatniego króla, Stanisława Augusta.

Historia manufaktury fajansu w Belwederze
Wzorem władców europejskich, polski król Stanisław August (1732-1798), pragnął posiadać manufakturę porcelany. Przez królewską antyszambrę przewinęła się cała rzesza „specjalistów”, rzekomo znających tajemnicę wyrobu „białego złota”. Ostatecznie Stanisław August na dyrektora wymarzonej manufaktury wybrał Bawarczyka, barona Franciszka Józefa Schüttera. O jego rekomendacjach i doświadczeniu niewiele wiadomo - zdaje się, że główną przyczyną tego wyboru była małżonka Schüttera - Maria de Cumano, której urokowi miał ulec polski król. Jednak o ile relacja między królem a baronową najprawdopodobniej rozkwitła - dowodem mogą być popiersia ich obojga zamówione przez Marię de Cumano w Rzymie u włoskiego rzeźbiarza Domenica Cardellego (dziś w zbiorach Łazienek) - o tyle przedsięwzięcie zwane polską porcelaną nie powiodło się (udało się to dopiero w 1790 r. w Korcu). Schütter nie zdołał uzyskać tak pożądanej masy porcelanowej, a w manufakturze założonej w 1770 r. w królewskim Belwederze wytwarzano jedynie fajans, czyli niższej jakości wyrób ceramiczny. Wytwórnia realizowała głównie zamówienia króla i dworu, w asortymencie były serwisy stołowe, wazony dekoracyjne oraz drobna galanteria ceramiczna, taka jak kałamarze, tabakiery czy pojemniki na kosmetyki.

Dwa serwisy. Dar dla sułtana
Wyroby z belwederskiej manufaktury znajdowały się na wyposażeniu Zamku Królewskiego w Warszawie. W „Generalnym inwentarzu” z 1795 r. wymienione zostały „wazony z fabryki belwederskiej oraz pięćdziesiąt dziewięć głębokich talerzy i sześćdziesiąt talerzy płytkich z fajansu, malowanych na niebiesko, w różnych kolorach i złoconych, z fabryki Belwederskiej, stanowiących serwis stołowy, który Jego Królewska Mość podarował ambasadorowi tureckiemu”. Mowa tu o drugim egzemplarzu słynnego garnituru stołowego, tzw. serwisu sułtańskiego - oba egzemplarze został wykonany w belwederskiej manufakturze. Pierwszy egzemplarza stanowił dar Stanisława Augusta dla sułtana tureckiego Abdüla Hamida I. Dar został przesłany do Stambułu w 1777 r. Drugi został wykonany na użytek polskiego króla, stąd wzmianka na jego temat w cytowanym spisie wyposażenia Zamku Królewskiego. Należy jeszcze wspomnieć o tym, że w Belwederze w tym czasie wykonano kilka naczyń serwisu sułtańskiego, ale bez złoceń i dedykacji - były to egzemplarze próbne, dodatkowo wskazuje na to niewykończona dekoracja. 

Dalekowschodnia dekoracja
Każde naczynie zostało oryginalnie ozdobione - dominujące kolory to niebeski, czerwień, biel i złoto. W centrum znajduje się bukiet kwiatowy, a na kołnierzach naczyń przedstawienia ptaków i motyli. Przy czym egzemplarz przeznaczony dla sułtana dodatkowo został ozdobiony złoceniami i dedykacją - napis kufickim literami, wyraźnie wskazuje na przeznaczenie serwisu: „Te prezenta i dary posyła Padyszachowi rodu Osmana Król Lechów, ażeby najzupełniejszą miłość i szczerą życzliwość okazać. W stolicy Warszawie”. Zdobienie serwisu naśladuje dalekowschodni typ dekoracji porcelany zwany „Imari” z lat 1720-1730, jej egzemplarze miał w swojej kolekcji August II Mocny. Tym typem dekoracji zainspirowano się nie tylko w Belwederze, naśladowano go również w weneckiej manufakturze Geminiano Cozziego ok. 1770 r.

Rozproszenie serwisów
W manufakturze belwederskiej odnotowano wykonanie łącznie 280 naczyń składających się na oba egzemplarze serwisu sułtańskiego. Było to 144 talerzy płytkich i głębokich oraz 136 naczyń innego rodzaju, tj. półmisków okrągłych i owalnych, waz z pokrywami i podstawkami, solniczek i in. W inwentarzu pałacu Topkapı w 1778 r. odnotowano 160 naczyń serwisu sułtańskiego, który został podarowany sułtanowi przez polskiego króla. Według najnowszych badań dr Anny Szkurłat, autorki pierwszego monograficznego opracowania na temat serwisu sułtańskiego, do dzisiaj zachowały się 52 naczynia z serwisu w zbiorach Muzeum Pałacu Topkapı w Stambule, reszta została rozproszona. Kwestia rozproszenia serwisu jest niezwykle zawiła, należy śledzić dzieje pojedynczych naczyń, poza tym brać pod uwagę rozpraszanie dwóch serwisów, tego z pałacu Topkapı i drugiego z Zamku Królewskiego w Warszawie. Jedna z tez tłumaczy rozproszenie kompletu stambulskiego zwyczajem darowania naczyń przez sułtana i jego następców gościom. Inna teza mówi o tym, że serwis został wyniesiony z pałacu ok. połowy XIX w., następnie w Stambule elementy serwisu były nabywane przez dyplomatów i podróżników. Natomiast egzemplarz zamkowy ulegał rozproszeniu poprzez dziedziczenie przez członków rodzin skoligaconych z królem Stanisławem Augustem. W XIX i XX w. naczynia z serwisu sułtańskiego obecne były w kolekcjach prywatnych w kraju i zagranicą, oferowane były do sprzedaży na rynku sztuki, trafiały do różnych kolekcji muzealnych. Według skrupulatnych wyliczeń dr Szkurłat, obecnie pojedyncze sztuki znajdują się w zagranicznych zbiorach muzealnych (w londyńskim Victoria and Albert Museum - 1 talerz; nowojorskim Metropolitan Museum of Art - 2 talerze, 1 półmisek; Musée Ariana-Musée suisse de la céramique et du verre w Genewie - 2 talerze; Musée nationaux de céramique w Sèvres - 2 talerze; Museum for Kunst and Gewerbe w Hamburgu - 2 talerze; Winterthur Museum w Delaware - 1 talerz) oraz w zbiorach polskich (Zamek Królewski w Warszawie - 9 obiektów, Zamek Królewski na Wawelu - 1 talerz; Muzeum Narodowe w Krakowie - 1 talerz; Muzeum Warszwy - 1 talerz). Rozpoznane zostały również egzemplarze próbne w zbiorach Muzeum UJ (1 talerz) i Muzeum Narodowym w Warszawie (3 obiekty). Pewna liczba naczyń pozostaje w kolekcjach prywatnych. Ponadto pojedyncze elementy rozproszonego serwisu sułtańskiego pojawiają się również na międzynarodowym rynku sztuki, zarówno w domach aukcyjnych, jak i w antykwariatach.