Cmentarz w Szydłowie, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Modyfikowane: tak, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie
Cmentarz w Szydłowie, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie
Cmentarz w Szydłowie, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie
Kaplica na cmentarzu w Szydłowie, Antoni Wiwulski, 1912-1924, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie
Kaplica na cmentarzu w Szydłowie, Antoni Wiwulski, 1912-1924, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie
Kaplica na cmentarzu w Szydłowie, Antoni Wiwulski, 1912-1924, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie
Kaplica na cmentarzu w Szydłowie, Antoni Wiwulski, 1912-1924, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie
Kaplica na cmentarzu w Szydłowie, Antoni Wiwulski, 1912-1924, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie
Kaplica na cmentarzu w Szydłowie, Antoni Wiwulski, 1912-1924, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie
Kaplica na cmentarzu w Szydłowie (wnętrze), Antoni Wiwulski, 1912-1924, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie
Kaplica na cmentarzu w Szydłowie (wnętrze), Antoni Wiwulski, 1912-1924, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie
Kaplica-katakumba na cmentarzu w Szydłowie, lata 30. XIX w., fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie
Tablica epitafijna na cmentarzu w Szydłowie, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie
Tablica epitafijna na cmentarzu w Szydłowie, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie
Cmentarz w Szydłowie, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002771-P/193225

Cmentarz w Szydłowie

Identyfikator: POL-002771-P/193225

Cmentarz w Szydłowie

Cmentarz w Szydłowie to nie tylko miejsce pochówków, ale część sanktuarium maryjnego. W miejscu objawień - wokół kamienia, na którym pastuszkom dała się zobaczyć Maryja, wystawiono przed 1651 r. niewielką drewnianą świątynię. Wokół niej, blisko świętego miejsca zaczęto grzebać wiernych.

Cmentarz w Szydłowie leży na osi kościoła - sanktuarium Matki Boskiej, oddalonego na wschód o niecałe 500 m. Jego teren jest nieznacznie pofałdowany i niegdyś znajdował się poza granicami osady, a dziś jest otoczony zabudową mieszkalną.

Początki pochówków na tym obszarze sięgają pierwszej połowy XVII w., a więc czasów objawień i początkowych wyrazów czci składanych Maryi w Szydłowie. Formalną nekropolię założono wraz ze wzniesieniem drewnianej świątyni, konsekrowanej w 1651 r. Obudowała ona kamień, na którym objawiała się Bogurodzica plącząc, że w miejscowości nie ma kościoła. Ten pierwszy, zapewne niewielki cmentarz, pod koniec XVIII w. został znacznie powiększony (ostatecznie stara część zajmuje ok. 2,50 ha). Stało się to w momencie wystawienia nowego kościoła (1760-1786), bezpośrednio w miasteczku, bliżej rynku. Pierwsza świątynia stała się wówczas kaplicą jednocześnie objawień i cmentarną.

Ogromne zmiany w układzie cmentarza przyniosły lata 1912-1924, kiedy w miejscu drewnianego kościoła wystawiono monumentalną kaplicę projektu wybitnego, wileńskiego architekta Antoniego Wiwulskiego (1877-1919), wykształconego w Wiedniu i w Paryżu. Jest to jedno z nielicznych zachowanych dzieł tego nietuzinkowego twórcy, którego dziełem są m.in. Pomnik Grunwaldzki w Krakowie i Pomnik Trzech Krzyży w Wilnie. Mimo, że odebrał on klasyczne, akademickie wykształcenie, poszukiwał w architekturze i rzeźbie nowych rozwiązań opowiadając się za nowoczesnym wówczas stylem - modernizmem. Kaplica Wiwulskiego, podobnie jak wcześniejsze, łączy w sobie funkcję kaplicy cmentarnej i kaplicy sanktuarium, chroniącej miejsce objawienia. Oryginalny jest kształt budowli, bowiem w zasadzie jest to wieża - obelisk sięgająca 44 m wysokości, wyrastająca z kwadratu, którego bok mierzy ok. 10 m. Widoczna jest z bardzo daleka, tym bardziej że wymurowano ją w najwyższym punkcie cmentarza. W fasadzie budowli znajduje się arkadowy portyk, kryjący portal, a powyżej monumentalny krzyż, na tle którego umieszczono relief Matki Boskiej z Dzieciątkiem Jezus. W pozostałych elewacjach umieszczono ostrołukowe okna z witrażami. We wnętrzu kaplicy zwraca uwagę kamień objawień oraz marmurowa figura Matki Boskiej, którą z Londynu sprowadził proboszcz szydłowiecki Tadeusz Józef Bukaty (1740-1795), a jednocześnie sufragan żmudzki.

Po południowej stronie kaplicy w strome zbocze cmentarne jeszcze w latach 30. XIX w. wbudowano, a potem modernizowano niską kaplicę-katakumby układającą się zgodnie z kształtem wzniesienia. Jej elewację wyłożono polnymi kamieniami. Budowlę podzielono na części przynależące do różnych rodzin (m.in. do Strawińskich), a pomiędzy znajdują się pojedyncze katakumby zakryte tablicami epitafijnymi. Wejścia do kaplic rodzinnych ujmują neogotyckie portale. Tablice epitafijne mają natomiast napisy w języku polskim i litewskim. Na jednej z nich znajduje się napis: „CIENIOM / JERZEGO I TERESSY KON / TRYMOW RODZ(IC)OW GABRY = / ELA I URSZULI KONTRY= / MOWNY DZIECI ZMAR(ŁYCH) ŻA= / ŁOSNI ANNA Z KONTRY= / MOW KUSZEIEWSKA K:W:P: / WDOWA, WESPÓŁ Z BRATEM / LEONEM KONTRYMEM OBOZ=/ (NY)M TEN POMNIK POSWIĘCAJĄ / DLA WZBUDZENIA POBOŻNYCH / WESTCHNIEN PRZECHODNIA / R. 1833 SIERP: 12 DNIA”. Kolejna upamiętnia ks. Kasperowicza: „Ś. P. / KSIĄDZ KAPSER / KASPEROWICZ / UMARŁ 1876 R. M. / DECEM(BRA) 20 D. MAJĄ / CY WIEKU 77 LAT / PRZECHODNIU ZMU /WCI [!] PACIERZ”.

Na starej części nekropolii (do 1939 r., nowa część zajmuje cypel przylegający do niej od południowo-wschodniej strony), która ma kształt kwadratu, można odnaleźć nagrobki z początku XIX w. i późniejsze. Wiele z nich upamiętnia okolicznych ziemian: Billewiczów, Butkiewiczów, Dowkontów, Klimonttów, Kontrymów, Korewów, Strumiłłów, Wierzbickich i Zaleskich, a także Piłsudskich. Pomniki nagrobne stanowią przegląd najważniejszych form sepulkralnych z XIX - XX w. Najstarsze i najcenniejsze, bo klasycystyczne, reprezentują typ kapliczki. Są to murowane z cegły, otynkowane i nakryte daszkiem z dachówek struktury pionowe. Pokaźną liczbę stanowią także żeliwne krzyże na cokołach albo betonowych albo kamiennych. Zdążają się także stele wykonane z granitu.

Osoby powiązane:

Czas powstania:

przed 1651 r., 1912-1924

Twórcy:

Antoni Wiwulski (architekt, rzeźbiarz; Polska, Francja, Litwa)(podgląd)

Bibliografia i archiwalia:

  • J. Skłodowski, „Cmentarze na Żmudzi. Polskie ślady przeszłości obojga nardów/Žemaičių kapinės. Lenkiški pedsakai abieju tautu istorijoje”, tłum. B. Mikalonienė, Warszawa 2013, s. 359-360.
  • K. Stefański, „Zmarł jak żył, na skrzydłach… Antoni Wiwulski (1877-1919). Artysta epoki Młodej Polski”, Warszawa 2024

Publikacja:

24.08.2025

Ostatnia aktualizacja:

24.08.2025

Opracowanie:

dr hab. Anna Sylwia Czyż, prof. ucz.
rozwiń
Grobowce i nagrobki na cmentarzu w Szydłowie z widoczną w tle białą wieżą kaplicy. Cmentarz otoczony zielenią pod błękitnym niebem z chmurami. Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie Galeria obiektu +14
Cmentarz w Szydłowie, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Grobowce i nagrobki na cmentarzu w Szydłowie, z widocznym kamiennym krzyżem na pierwszym planie. W tle widoczna biała wieża kaplicy pod błękitnym niebem z rozproszonymi chmurami. Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie Galeria obiektu +14
Cmentarz w Szydłowie, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Widok na cmentarz w Szydłowie z różnorodnymi nagrobkami i krzyżami. W tle widoczny jest ceglany kościół z dwiema wieżami pod błękitnym niebem z chmurami. Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie Galeria obiektu +14
Cmentarz w Szydłowie, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Droga prowadząca przez las z widoczną w oddali wysoką, białą kaplicą. Kaplica otoczona drzewami wyróżnia się na tle nieba. Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie Galeria obiektu +14
Kaplica na cmentarzu w Szydłowie, Antoni Wiwulski, 1912-1924, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Widok na cmentarz w Szydłowie z wysoką, białą wieżą kaplicy w tle, otoczoną wiejskimi budynkami i zielonymi polami. Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie Galeria obiektu +14
Kaplica na cmentarzu w Szydłowie, Antoni Wiwulski, 1912-1924, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Widok na cmentarz w Szydłowie z wysoką białą kaplicą w tle. Na pierwszym planie stoi figura, otoczona zielenią i ścieżkami. Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie Galeria obiektu +14
Kaplica na cmentarzu w Szydłowie, Antoni Wiwulski, 1912-1924, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Fasada kaplicy na cmentarzu w Szydłowie z łukowym portykiem, ozdobnymi kolumnami i żółtymi drzwiami. Budynek jest biały ze złotymi akcentami. Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie Galeria obiektu +14
Kaplica na cmentarzu w Szydłowie, Antoni Wiwulski, 1912-1924, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Wysoka biała wieża kaplicy na cmentarzu w Szydłowie, zaprojektowana przez architekta Antoniego Wiwulskiego, z gotyckimi oknami i elementami dekoracyjnymi, na tle niebieskiego nieba z chmurami. Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie Galeria obiektu +14
Kaplica na cmentarzu w Szydłowie, Antoni Wiwulski, 1912-1924, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Biała, wysoka kaplica z gotyckimi oknami na cmentarzu w Szydłowie, otoczona nagrobkami i zielenią pod pochmurnym niebem. Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie Galeria obiektu +14
Kaplica na cmentarzu w Szydłowie, Antoni Wiwulski, 1912-1924, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Wnętrze kaplicy na cmentarzu w Szydłowie z figurą Matki Boskiej z Dzieciątkiem na piedestale, otoczoną przez dwie postacie aniołów. W tle duży łuk z freskami i organami. Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie Galeria obiektu +14
Kaplica na cmentarzu w Szydłowie (wnętrze), Antoni Wiwulski, 1912-1924, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Wnętrze kaplicy na cmentarzu w Szydłowie, ukazujące wysokie sklepienie z witrażami i figurą Matki Boskiej. Ściany zdobią obrazy i złote krzyże. Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie Galeria obiektu +14
Kaplica na cmentarzu w Szydłowie (wnętrze), Antoni Wiwulski, 1912-1924, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Wejście do kaplicy na cmentarzu w Szydłowie z białym łukowym portalem i krzyżem na szczycie. Kamienna ściana zawiera tablice epitafijne. W tle widoczne nagrobki na wzgórzu. Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie Galeria obiektu +14
Kaplica-katakumba na cmentarzu w Szydłowie, lata 30. XIX w., fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Tablica epitafijna na kamiennej ścianie na cmentarzu w Szydłowie, poświęcona Jerzemu i Teressie Kontrym. Napis w języku polskim, otoczony kamieniami polnymi. Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie Galeria obiektu +14
Tablica epitafijna na cmentarzu w Szydłowie, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Epitafium na kamiennej tablicy dla księdza Kaspra Kasperowicza, zmarłego w 1876 roku w wieku 77 lat, na kamiennym murze cmentarza w Szydłowie. Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie Galeria obiektu +14
Tablica epitafijna na cmentarzu w Szydłowie, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024
Cmentarz w Szydłowie z wysoką, białą, zniszczoną wieżą z krzyżem na szczycie. W tle widoczny jest ceglany kościół z dwiema wieżami pod błękitnym niebem. Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Szydłowie Galeria obiektu +14
Cmentarz w Szydłowie, fot. Anna Sylwia Czyż, 2024

Projekty powiązane

1
  • Grobowce i nagrobki na cmentarzu w Szydłowie z widoczną w tle białą wieżą kaplicy. Cmentarz otoczony zielenią pod błękitnym niebem z chmurami.
    Katalog poloników Zobacz