Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002456-P/170372

Feliks Wygrzywalski, „Tryptyk Wyzwolenie”

Lwów | Ukraina | obwód lwowski | rejon lwowski
ukr. Lwiw (Львів)
Identyfikator: POL-002456-P/170372

Feliks Wygrzywalski, „Tryptyk Wyzwolenie”

Lwów | Ukraina | obwód lwowski | rejon lwowski
ukr. Lwiw (Львів)

Urodzony w Przemyślu Feliks Michał Wygrzywalski (1875–1944) do Lwowa trafił jako czternastolatek by kontynuować naukę w Wyższej Szkole Realnej. W mieście odnalazł swoje powołanie, rozwijając zainteresowanie sztuką. Pierwszymi obiektami jego zachwytów były dzieła Jacka Malczewskiego czy Henryka Siemiradzkiego, a ostatecznym potwierdzeniem jego pasji było ponoć obejrzenie „Panoramy Racławickie”j stworzonej w latach 1893–1894 przez zespół artystów pod kierunkiem Jana Styki i Wojciecha Kossaka na Powszechną Wystawę Krajową we Lwowie. W tym samym czasie Wygrzywalski dzięki stypendium Fundacji im. Malinowskiego podjął zagraniczne studia artystyczne, początkowo na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, a następnie w Paryżu i we Włoszech. W Rzymie, w którym zamieszkał w 1900 roku, zajmował się kopiowaniem dzieł dawnych mistrzów takich jak Caravaggio, Rafael czy Tycjan, a także tworzeniem aktów i pejzaży. Wyspecjalizował się wówczas w motywach marynistycznych, które stały się ważnym elementem jego twórczości już do końca jego działalności artystycznej. Podczas letnich wypraw nad Zatokę Neapolitańską malarz tworzył, oprócz impresyjnych, szkicowo traktowanych widoków morskich, także pierwsze prace o tematyce społecznej. Powstały wówczas obrazy rybaków w codziennej pracy - ciągnących sieci, wiosłujących czy walczących z żywiołem.

Przełomem w jego karierze okazał się tryptyk „Wyzwolenie” będący reakcją artysty na wydarzenia związane z rewolucją 1905 roku. Doniesienia o brutalnie tłumionych strajkach robotniczych silnie oddziaływały na emocje artysty o socjalistycznych poglądach, zaś zachodzące w związku z nimi przemiany polityczne ożywiły jego patriotyczne nadzieje na odzyskanie niepodległości. Wydarzenia te śledził mieszkając wciąż we Włoszech, być może dlatego monumentalne alegoryczne dzieło, które im poświęcił osadził w kontekście mitologicznym, tworząc symboliczne przedstawienie uniwersalnego dążenia człowieka do wolności.

Centralna scena tryptyku nawiązuje do opowieści o Prometeuszu, ukazując stojącego na klifie nagiego młodzieńca i unoszącego się nad nim orła. Spokój, z jakim bohater oczekuje na nachodzącą na niego karę, podkreśla idylliczny morski pejzaż w tle oraz barwne kwiaty i symbolizujące pokój gołębie u jego stóp. Mityczny buntownik jest, podobnie jak w „Prometeuszu rozpętanym” Percy’ego Shelleya, ucieleśnieniem człowieczej walki z wszelkimi formami zniewolenia, wynikającymi z kontroli państwa, religii czy podziałów klasowych. Antyczny temat centralnej sceny tylko pozornie kontrastuje ze współczesną problematyką zilustrowaną na bocznych panelach tryptyku. Skrzydło lewe ukazuje burłaków, czyli robotników rzecznych zajmujących się holowaniem statków na linach. Temat ten malarz podejmował już wcześniej, w ich ponadludzkim wysiłku dostrzegając ucieleśnienie wyzysku. Zgarbione pod ciężarem plecy mężczyzn, spuszczone w dół głowy, świadczą o poddaniu się ciężkiemu losowi. Ale scena na prawych skrzydle zapowiada już rewolucyjną determinację ukazując robotników z huty, którzy uzbrojeni w narzędzia i prowizoryczną broń ruszają do walki o zmianę znanego im świata. W kompozycji tryptyku artysta mistrzowsko połączył symbolizm z klasyczną estetyką. Ciało Prometeusza jest idealizowane, co nawiązuje do antycznej tradycji przedstawiania herosów, ale w scenach bocznych dominuje już realizm, którego dobitność podkreśla jeszcze zastosowanie silnych kontrastów światłocieniowych. Dzieło to było przełomowe nie tylko dla kariery Wygrzywalskiego, ale również dla jego stylu. Łączyło bowiem malarstwo dekoracyjne z głębokim przekazem filozoficznym, co później stawało się cechą charakterystyczną twórczości artysty.

Tryptyk przyniósł Wygrzywalskiemu uznanie i rozpoznawalność. Wystawiony w roku powstania w Narodowej Galerii Sztuki Współczesnej w Rzymie odniósł olbrzymi sukces i zebrał pozytywne recenzje. W panegirycznych wręcz relacjach prasowych dzieło, określane jako „oratorium nagich ciał”, było chwalone za monumentalny charakter, umiejętność oddawania nagiego ludzkiego ciała, ale przede wszystkim celny komentarz do aktualnej sytuacji społeczno-politycznej w Europie. Prasa włoska, niemiecka i rosyjska chwaliła zarówno estetykę obrazu jak i jego głęboką wymowę. Również we Lwowie, w którym pamiętano o twórcy, dzieło zostało docenione. Dzięki inicjatywie arcybiskupa Józefa Bilczewskiego, zorganizowano zbiórkę, która pozwoliła na zakup obrazu do Galerii Narodowej miasta Lwowa. Uroczystsze przekazanie nabytku do miejskich zbiorów publicznych nastąpiło 29 września 1905 roku, potwierdzając uznanie dla artysty w kręgach galicyjskich.

Być może z tego powodu, kilka lat później po wyjeździe z Włoch artysta postanowił osiąść we Lwowie, gdzie pozostał już na stałe, poza okresem I wojny światowej spędzonym w Rosji. We Lwowie zdobył zlecenie na dekorację ścian Izby Przemysłowo-Handlowej, zajmował się także scenografią teatralną. Uczestniczył w licznych wystawach zbiorowch, a w 1932 roku zaprezentował swoje prace na wystawie indywidualnej w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych. W okresie międzywojennym prowadził także „Kunstaustellung” - Salon Sztuki mieszczący się przy ul. Akademickiej 23, gdzie sprzedawał obrazy swoje i innych artystów.

Osoby powiązane:

Czas powstania:

1905

Twórcy:

Feliks Wygrzywalski (malarz; Lwów)

Publikacja:

16.12.2024

Ostatnia aktualizacja:

20.01.2025

Opracowanie:

Agnieszka Świętosławska
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz