Kamienica Królewska, położona we wschodniej pierzei lwowskiego rynku, to dawny dom kupiecki, który w XVII w. stał się miejską rezydencją rodziny Sobieskich i króla Jana III. W okresie rozbiorów dom pozostał ośrodkiem kultu Sobieskiego, a pamięć o władcy była motywem przekształcenia budynku na początku XX w. w Muzeum Narodowe im. króla Jana III, do którego tradycji odwołuje się współczesne Lwowskie Muzeum Historyczne.

Krótka historia kamienicy
Najstarsze części kamienicy przyrynkowej to piętnastowieczne piwnice z kamiennymi portalami i mury z żółtej i glazurowanej cegły zachowane do wysokości I piętra. Obecny budynek muzeum powstał w drugiej połowie XVI w. z wykorzystaniem murów dwóch przylegających do siebie starszych domów. Jeden z nich należał do kupca i patrycjusza lwowskiego Melchiora Haza. Część domu przejął od niego w 1561 r. Jerzy Gutteter (zm. 1565), kupiec i rajca krakowski. Natomiast jego syn Piotr (zm. 1572) sprzedał w 1572 r. dwukondygnacyjną kamienicę greckiemu kupcowi Konstantemu Korniaktowi (ok. 1520-1603), który po nobilitacji w 1571 r. dzierżawił cła królewskie z ziem ruskich.

Przebudowa kamienicy przez rodzinę Korniaktów
W 1577 r. Korniakt pozyskał pozostałe części kamienicy Melchiorhazowskiej od mieszczanina krakowskiego Fryderyka Szmalcza. Na miejscu częściowo rozebranych domów Korniakt wzniósł budynek zajmujący od strony Rynku dwie parcele, połączony z wykupionym domem tylnym przy ul. Blacharskiej (obecnie Fedorowycza). Za datę ukończenia przebudowy przyjmuje się rok 1580, widoczny w zwieńczeniu portalu bramnego od tej ulicy.

Autorem projektu przebudowy domu i renesansowej fasady mógł być Piotr Barbon (zm. 1588), współpracownik lwowskiego architekta Pawła Rzymianina (zm. 1618), zatrudniony również przez Korniakta przy budowie wieży pobliskiej cerkwi Wołoskiej (1572-1580). Z okresu renesansowej przebudowy pochodzą m.in. wewnętrzne portale i belkowe stropy w budynku przyrynkowym, w domu tylnym zaś komnata ze stropem belkowym i renesansowym fryzem. W tym samym czasie powstała figuralna attyka z postaciami króla i strażników królewskich trzymających tarcze z herbem Korniaktów.

Po śmierci Konstantego Korniakta w 1603 r. budynek otrzymał ostatni żyjący syn, Konstanty Korniakt mł. (1582-1624), który mieszkał od pocz. XVII w. w Białobokach w ziemi przemyskiej. Korniakt młodszy w 1623 r. sprzedał rodzinny dom we Lwowie klasztorowi karmelitów bosych, lecz rok później zmarł w czasie najazdu tatarskiego, co spowodowało problemy prawne trwające do połowy lat 30. XVII w.

Kamienica w rękach królewskiej rodziny Sobieskich
W 1640 r. kamienicę kupił od klasztoru Jakub Sobieski (1591-1646), wówczas wojewoda bełski, a po jego śmierci budynek został własnością wdowy Teofili z Daniłowiczów Sobieskiej (1607-1661), która zarządzała nieruchomością, odnajmując kupcom i urzędnikom miejskim sklepy. Dom odziedziczył przyszły król Jan Sobieski, który często rezydował w kamienicy. W latach panowania Jana III zostały rozbudowane krużganki na dziedzińcu, w większości zlikwidowane w XIX stuleciu.

Miejski dom króla spełniał również tradycyjną funkcję handlową: sklepy wynajmowano kupcom, w piwnicach składowano miody z pasiek monarszych. Elementem dekoracji domu z tego okresu jest kartusz z herbem Sobieskich Janina, umieszczony w portalu od ul. Blacharskiej. Po śmierci Jana Sobieskiego w kamienicy okazjonalnie mieszkała Maria Kazimiera. Natomiast od 1698 r. regularnie przebywał tutaj królewicz Aleksander (1677-1714). W tymże roku, w trakcie oficjalnej wizyty we Lwowie, odwiedził królową w jej miejskim domu nowo wybrany król August II Mocny (1670-1733). Królowa, opuszczając Rzeczpospolitą, wydała dyspozycje dotyczące kamienicy. Poleciła utrzymywać nieruchomość w dobrym stanie oraz udostępniać pokoje swojemu bratu i zaprzyjaźnionym arystokratkom. Podczas kolejnego działu spadkowego, zawartego w 1699 r., budynek we Lwowie otrzymał średni syn, królewicz Aleksander Sobieski, który nadal czerpał dochody z wynajmu pomieszczeń handlowych. Gdy zmarł, w 1715 r. królewicz Jakub zrzekł się na rzecz najmłodszego brata, królewicza Konstantego, należnej mu po bracie połowy Kamienicy Królewskiej. Konstanty Sobieski (1680-1726) był właścicielem budynku do 1724 r., kiedy w związku z rosnącymi długami zmuszony był sprzedać część swoich nieruchomości.

Miejska rezydencja rodziny Rzewuskich
Dom we Lwowie nabył Stanisław Mateusz Rzewuski (1662-1728), hetman polny koronny i starosta chełmski. Kamienica lwowska pozostała w rękach Rzewuskich przez cały XVIII w. Wraz z przyległymi wykupionymi domami stała się częścią obszernej miejskiej rezydencji, w której hetman organizował przedstawienia operowe. Stanisław Mateusz Rzewuski zmarł w swojej kamienicy w 1728 r. Dom odziedziczył jego najstarszy syn, Seweryn Józef Rzewuski (1691-1754), referendarz wielki koronny, później wojewoda wołyński. W 1731 r. w bogato dekorowanej Kamienicy Królewskiej odbyły się uroczystości weselne Seweryna Józefa i Antoniny Potockiej strażnikowej wielkiej koronnej. Pannę młodą wprowadzano na piano nobile paradnymi schodami przez krużganki dziedzińca. Po bezpotomnej śmierci należąca do Seweryna Józefa kamienica przeszła w ręce brata, Wacława Piotra Rzewuskiego (1706-1779), wówczas hetmana polnego koronnego, który pozostawił po sobie obciążony długami majątek. Jego syn Józef Rzewuski (1739-1816), starosta drohobycki i nowosielecki oraz generał-lejtnant wojsk koronnych, zmuszony był wykupić kamienicę na publicznej licytacji.

Restauracja Kamienicy Królewskiej
W tym okresie pokoje reprezentacyjne miały już układ i wielkość jak obecnie, natomiast nie istniał jeszcze balkon w elewacji frontowej, a na piętro wchodziło się drewnianymi schodami z sieni. Dziedziniec kamienicy z trzech stron obiegały arkadowe krużganki, w tylnej części znajdowały się kamienne schody osłonięte daszkiem.

W Kamienicy Królewskiej starosta drohobycki zgromadził bogate zbiory sztuki, na które składała się kolekcja obrazów, numizmatów, a przede wszystkim licząca 20 000 woluminów biblioteka.

W 1793 r. Józef Rzewuski przeprowadził restaurację kamienicy, o czym świadczy tablica umieszczona nad wejściem do pokojów królewskich. Już wówczas traktował on budynek jako pamiątkę historyczną po królu Janie III, stąd na drugiej tablicy znalazł się napis AEDES OLIM IOANNIS III REGIS POLONIAE (Siedziba niegdyś Jana III króla Polski). W tym czasie powstała klatka schodowa, posadzki niektórych sal czy sztukaterie sufitów w reprezentacyjnych wnętrzach.

Starosta drohobycki stopniowo zadłużał budynek, zapisując na jego hipotece udzielane mu pożyczki. W 1804 r. Józef Rzewuski sprzedał kamienicę wraz z całym wyposażeniem i zbiorami siostrzeńcowi, Aleksandrowi Chodkiewiczowi (1776-1838), późniejszemu pułkownikowi armii Księstwa Warszawskiego, generałowi i senatorowi Królestwa Polskiego.