Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002452-P/170357

Kazimierza Sichulskiego tryptyk „Huculska Bogurodzica”

Lwów | Ukraina | obwód lwowski | rejon lwowski
ukr. Lwiw (Львів)
Identyfikator: POL-002452-P/170357

Kazimierza Sichulskiego tryptyk „Huculska Bogurodzica”

Lwów | Ukraina | obwód lwowski | rejon lwowski
ukr. Lwiw (Львів)

Fascynacja egzotyką Karpat Wschodnich i kulturą Hucułów na przełomie XIX i XX wieku stała się ważnym impulsem dla polskich artystów, którzy odnajdowali w niej zarówno źródło inspiracji, jak i przestrzeń do poszukiwań artystycznych. W twórczości takich malarzy jak Kazimierz Sichulski, Fryderyk Pautsch czy Władysław Jarocki, tradycja i codzienność górskich społeczności łączyły się z nowatorskimi formami wyrazu, tworząc wyjątkowe dzieła, które wykraczały poza prostą dokumentację folkloru.

Na przełomie XIX i XX wieku środowisko galicyjskiej inteligencji opanowała chłopomania, wynikająca w równym stopniu z empatycznej potrzeby poznania niedostrzegalnych dotychczas grup społecznych, co z powierzchownej mody na traktowaną dość stereotypowo ludowości. Krakowscy malarze, literaci i muzycy zatracali się w inspiracjach kulturą materialną i duchową małopolskich wiosek. Również fascynacja terenami Karpat Wschodnich oraz zamieszkującymi je Hucułami, z ich barwnym strojem i unikalną obyczajowością, dotknęła szerokie grono polskich artystów. Wśród nich byli między innymi słynni „monachijczycy” choćby Teodor Axentowicz, Wacław Szymanowski czy Stanisław Dębicki. Ale najsilniej mitologizacja tej grupy etnicznej objawiła się w twórczości trójki zaprzyjaźnionych malarzy związanych ze Lwowem, którzy z tego powodu zyskali wręcz przydomek „Hucułów”: Władysława Jarockiego (1879-1965), Fryderyka Pautscha (1877-1950) i najsłynniejszego wśród nich Kazimierza Sichulskiego (1879-1942). Okres huculski w ich twórczości rozpoczął się zimą na przełomie lat 1904 i 1905. Wówczas cała trójka wyjechała na plener do Tatarowa nad Prutem. Ta wyprawa stała się punktem zwrotnym - od tego czasu na ich obrazach coraz częściej pojawiali się Huculi i Hucułki, przedstawiani na tle znanych sobie, malowniczych krajobrazów Karpat. Przesiąknięci lokalnym folklorem, który dla miejskiego odbiorcy wydawał się całkowicie egzotyczny, bohaterowie płócien zachwycili krytyków i miłośników sztuki, zapewniając całej trójce malarzy niemal natychmiastowy sukces. Jak pisał Władysław Kozicki, autor pierwszej monografii Sichulskiego, postacie te sprawiały wrażenie „żywiołowych, poetycznych w swej dzikości i romantycznych w swej mocnej pierwotności”.

Huculski dorobek Sichulskiego rozpada się na dwa dość osobne nurty. Z jednej strony są to sceny ukazujące w portretowym ujęciu indywidualnie potraktowane postacie lub wielopostaciowe sceny rodzajowe inspirowane wiejskim życiem. Z uwagą wrażliwego dokumentalisty artysta wychwytuje kontrasty pomiędzy zdobnym strojem ludowym oddanym z etnograficzną precyzją i malarską brawurą a naznaczonymi trudami życia fizjonomiami pooranych zmarszczkami twarzy starych górali lub wykończonych nędzą zabiedzonych sierot. Jest w nich nie tylko zachwyt zauroczonego powierzchownym blichtrem obserwatora, ale też głębokie współczucie i zrozumienie dla realiów ich ciężkiego życia.

Z drugiej jednak strony Sichulski wykorzystuje także huculski kostium w metafizycznych kompozycjach o bardziej uniwersalnym charakterze. W pierwszych dwóch dekadach XX wieku tworzył monumentalne prace o tematyce religijnej wykorzystujące motywy ludowe, stopniowo odchodząc od realizmu ku syntetycznej dekoracyjności. Większość z nich stanowiły projekty do (najczęściej niestety niezrealizowanych) witraży, polichromii ściennych i mozaik. Cechą charakterystyczną jego projektów monumentalnych realizacji dekoracyjnych było wprowadzenie stylistyki inspirowanej wiedeńską secesją (płaszczyznowość, rytmiczność, dynamiczna linia konturu, jaskrawość barwy podkreślana jeszcze użyciem złota) oraz interpretowanie tradycyjnych wątków chrześcijańskich w nowoczesnym filozoficzno-metafizycznym ujęciu, podkreślającym związki tego co duchowe z doczesną rzeczywistością. Powracający często motyw maryjny realizował przy wykorzystaniu doskonale sobie znanego kostiumu huculskiego. Po raz pierwszy huculską Bogurodzicę umieścił w tryptyku „Madonna z aniołami” z 1909 roku, który kilka lat później został zaprezentowany na Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Rzymie, gdzie zakupiło go Ministerstwo Oświaty Austrii do Austriackiej Galerii w Wiedniu. Nieco późniejszy projekt mozaiki „Pokłon Trzech Króli” w 1927 roku nabyty został do kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie. Podobne rozwiązania zastosował także w kartonach dla kościoła św. Elżbiety we Lwowie, zamówionych przez arcybiskupa Józefa Bilczewskiego, które zostały bardzo przychylnie przyjęte podczas Powszechnej Wystawie Sztuki Polskiej w 1910 roku i na wystawie monograficznej zorganizowanej rok później we Lwowie.

W zbiorach Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki znajduje się jeszcze winny wariant „Huculskiej Bogurodzicy”, datowany na rok 1914, wykonany temperą na papierze naklejonym na płótno. Zestawienie syntetycznie zgeometryzowanych postaci Madonny z Dzieciątkiem oraz dwóch adorujących ją aniołów z całkowicie płaskim, złotym tłem wykorzystującym motyw mozaiki, daje silny efekt ornamentalnej dekoracyjności. Wszystkie postacie ubrane są w typowe stroje ludowe - haftowane soroczki, bogato wyszywane keptary czyli krótkie bezrękawniki z owczej skóry, szerokie skórzane pasy, charakterystyczną dla huculszczyzny koralikową biżuterię czy rodzaj kierpców zwany postołami. Sacrum przenika się z profanum, biblijna historia z doświadczeniem codzienności. Na europejskich wystawach huculskie Madonny Sichulskiego nieodmiennie spotykały się z olbrzymim uznaniem, ale wśród miejscowych wywoływały nieraz oburzenie i wyrażane na łamach prasy zarzuty o wprowadzanie motywów ruskich i „pospolitych” typów do scen religijnych. Być może z powodu tego typu kontrowersji, wizje artysty pozostały w większości jedynie w sferze projektów, nie doczekując się ostatecznej realizacji.

Osoby powiązane:

Czas powstania:

1914

Twórcy:

Kazimierz Sichulski (malarz; Polska, Włochy, Niemcy)(podgląd)

Słowa kluczowe:

Publikacja:

15.12.2024

Ostatnia aktualizacja:

19.08.2025

Opracowanie:

Agnieszka Świętosławska
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz