W tekście opisany jest dom, w którym zamieszkiwała rodzina Sobieskich, a konkretnie Maria Kaźmira, wdowa po Janie Zamojskim i wdowa po Janie Sobieskim. Przypomniana jest historia rodziny oraz kwestia domu (Źródło: „Tygodnik Illustrowany”, Warszawa 1886, Seria 4, T:8, s. 335, za: Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego).

Uwspółcześniony odczyt tekstu

Od dawna Rzym chrześcijański był przytuliskiem wykolejonych lub spadłych z piedestału wielkości świata ziemskiego. Nie mówiąc o całym szeregu dawnych wydarzeń, dość przypomnieć o bliższych naszym czasom: Krystynie, królowej szwedzkiej, rodzinie Jana III-go, króla polskiego, rodzinie Napoleona Wielkiego, Marii Krystynie, królowej hiszpańskiej i innych. „Sercem najukochańsza Marysieńka - Jana Sobieskiego: po śmierci męża i usunięciu jego synów od tronu, miała aż dwa powody zamieszkania w wiecznym mieście: ukrycie poniżonej dumy i pokutę skrzywdzonej grzesznicy.
W samym końcu XVII-go stulecia, w r. 1099, widziano w Wenecji, jak „dama w czarnym stroju przyklękła w bazylice św. Marka, modląc się za zmarłego małżonka, a ledwo szczupłe grono otaczało żałobną niewiastę, bo ona, unikając natłoku cisnącego się ludu, w tajemnicy odwiedzała świątynię”. Autorem tych wyrazów był jakiś włoski kronikarz. Wawel z „Balladyny” Słowackiego, sławioną zaś przezeń postacią była właśnie królowa Maria Kazimiera, udająca się na mieszkanie do Rzymu, po stracie wszelkich nadziei w Polsce. Jechała do zakupionego już wcześnie nad Tybrem domu, który w mieście posiadającym dar petryfikacji wszystkiego, od cegły aż do wyobrażeń, przekazał naszym czasom na facjacie swoje herby polskie. Margrabianka d’Aranville, jako wdowa po królu polskim, używać ich miała prawo, lecz używała więc więcej niż było potrzeba dla przyzwoitości i dobrego smaku.
Dom Sobieskich w Rzymie, wystawiony tu na rysunku p. Badowskiego, jest niestety przypomnieniem nie blasku imienia bohatera spod Wiednia, ale dogorywającej pochodni świetności jego rodziny, zgasłej w drugim pokoleniu. Wdowa po Janie Zamoyskim, wojewodzie sandomierskim, wdowa po Janie Sobieskim, Maria Kazimiera, panująca nad obu tylko „wdziękami, kaprysem i nadzwyczajnym urokiem” — według słów Bartoszewicza — tutaj dzieliła czas między wyskoki pychy a pokorę nowenny. W tym domu królowa drugiemu synowi swojemu Aleksandrowi tak obmierziła życie, że bez powołania wstąpił do klasztoru kks. Kapucynów i umarł ani zakonnikiem, ani świeckim. W tym domu dopóty więziła najmłodszego swojego syna Konstantego, aż zezwolił na rozwód z Marią Wesslówną, i dopiero po jej śmierci rozwód unieważniony przez Stolicę Apostolską, pozwolił biednym małżonkom połączyć się w starości. Były u nas złe królowe, były Ryksy i Bony, ale Maria Kazimiera pierwsza własnemu potomstwu zagrodziła drogę do tronu polskiego.
Więc też sława pałacu Sobieskich w Rzymie, podobnie jak sława uliczki Radziwiłłów w Paryżu, coraz bardziej mierzchnie, i pewno zgaśnie lada chwila. Dlatego przekazujemy historykom pamiątkę, której ślady lada dzień zatrzeć się mogą. Lecz, lubo zginą te ślady, imię Sobieskiego na długo nie zatrze się w pamięci Rzymian. Po dziś dzień starodawny ludowy poemat rzymski, opiewający w żargonie miejscowym zwycięstwo Jana III-go pod Wiedniem, sprzedają na ulicach Rzymu za bajoka, na równi z nową mową króla Humberta. Wolno tedy przypuszczać, że Jan III-ci w pamięci Rzymian przeżyje w najpóźniejsze lata.