Pomnik Jana III Sobieskiego, 1924, Żółkiew (Ukraina), fot. 1925
Licencja: domena publiczna, Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, Modyfikowane: tak, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia
Pomnik Jana III Sobieskiego, 1924, Żółkiew (Ukraina), fot. 1925
Licencja: domena publiczna, Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia
Tablica pamiątkowa poświęcona Janowi III Sobieskiemu w kościele augustianów w Wiedniu, fot. Tomasz Maśka, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Fototeka Instytutu Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia
Pomnik Jana III Sobieskiego, Ostrzyhom (Węgry), fot. Joanna Broniewska, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia
Pomnik Jana III Sobieskiego na Prato della Valle, Padwa (Włochy)
Licencja: domena publiczna, Źródło: Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia
Pomnik Stefana Batorego na Prato della Valle, Padwa (Włochy)
Licencja: domena publiczna, Źródło: Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia
Artykuł „W mieście świętego Antoniego”, „Świat”, 1931, nr 30, s. 4
Licencja: domena publiczna, Źródło: Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia
Artykuł „W mieście świętego Antoniego”, „Świat”, 1931, nr 30, s. 5
Licencja: domena publiczna, Źródło: Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia
„Sztuki Piękne”, 1926/1927, nr 12, s. 465
Licencja: domena publiczna, Źródło: Śląska Biblioteka Cyfrowa, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia
Pomnik Stefana Batorego na Prato della Valle, Padwa (Włochy), fot. Karol Słyk, 2024
Licencja: CC BY 3.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia
Tablica upamiętniająca Jana III Sobieskiego, Czeski Cieszyn (Czechy), fot. 1933
Licencja: domena publiczna, Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia
Tablica upamiętniająca Jana III Sobieskiego, Czeski Cieszyn (Czechy), fot. 1933
Licencja: domena publiczna, Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia
Pomnik Jana III Sobieskiego w kościele św. Józefa na Kahlenbergu, Wiedeń (Austria), fot. Mirosław Szostak, 2024
Licencja: CC BY 3.0, Źródło: Instytut Polonika, Modyfikowane: tak, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia
Pomnik Jana III Sobieskiego w kościele św. Józefa na Kahlenbergu, Wiedeń (Austria), fot. Mirosław Szostak, 2024
Licencja: CC BY 3.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia
Tablica upamiętniająca Jana III Sobieskiego w kościele św. Józefa na Kahlenbergu, Wiedeń (Austria), fot. Aleksandra Dziewięcka, 2024
Licencja: CC BY 3.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia
Tablica upamiętniająca Jana III Sobieskiego w kościele św. Józefa na Kahlenbergu, Wiedeń (Austria), fot. Aleksandra Dziewięcka, 2024
Licencja: CC BY 3.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia
Identyfikator: POL-001473-P/139087

Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia

Odsiecz Wiednia w 1683 roku i udział w niej wojsk dowodzonych przez króla Jana III Sobieskiego pozostawiły ślad nie tylko w historii militarnej Europy, ale również w przestrzeni symbolicznej i artystycznej. Upamiętnienia zwycięstwa nad armią osmańską pod Wiedniem, ale i innych w których udział miał Sobieski rozproszone są dziś w wielu krajach.

Szczególne znaczenie mają obiekty z epoki, powstałe jeszcze w  XVII wieku, często z inicjatywy władców, duchownych i intelektualnych elit Europy, które dostrzegały w Sobieskim nie tylko wodza zwycięskiej armii, ale też obrońcę chrześcijaństwa i symbol wspólnej sprawy. Przykładem może być niedokończony pomnik w Montrésor, zamówiony przez francuskiego biskupa Armanda de Béthune wkrótce po bitwie, czy posąg króla na Prato della Valle w Padwie, ufundowany w 1789 roku z inicjatywy Stanisława Augusta Poniatowskiego. Także fundacje samego Sobieskiego jak pomnik bitwy pod Hodowem wzniesiony zaledwie rok po wydarzeniu świadczą o tym, jak ważna była dla króla i jego otoczenia idea utrwalenia pamięci zwycięstw „dla chwały Boga, na przykład dla potomnych i hańbę wrogów ojczyzny”.

W XIX i XX wieku, wraz z rozwojem nowoczesnych form pamięci historycznej i tożsamości narodowych, powstawały kolejne tablice i pomniki - często fundowane przez lokalne społeczności lub polonię - które odwoływały się nie tylko do samego wydarzenia z 1683 roku, ale też do idei sojuszu narodów w walce przeciwko wspólnemu zagrożeniu. Ich lokalizacja - od Wiednia, przez Stúrovo, Ostrzyhom i Budapeszt, po Lwów i Żółkiew - tworzy symboliczny szlak pamięci, który łączy Europę Środkowo-Wschodnią z Europą Zachodnią.

Austria
Wiedeń - tablica w kościele augustianów
Lokalizacja: Wiedeń, kościół augustianów przy Hofburgu
Data powstania: 1983 (300-lecie Odsieczy Wiedeńskiej)
Opis: pamiątkowa tablica z medalionem przedstawiającym Jana III Sobieskiego, upamiętniająca udział króla w mszy świętej po zwycięstwie nad Turkami 13 września 1683 r. Znajduje się na wschodniej ścianie kościoła augustianów, wchodzącego w skład zespołu Hofburg – rezydencji władców Austrii. Poświęcona jest Janowi III Sobieskiemu, który brał udział we mszy św. po wypędzeniu wojsk tureckich w 1683 r. Nad tekstem znajduje się medalion z popiersiem króla. Inskrypcja: JAN III. SOBIESKI / KÖNIG VON POLEN / OBERBEFEHLSHABER / DER VEREINIGTEN HEERE / BESUCHTE HIER / AM 13. SEPTEMBER 1683 / NACH DER BEFREIUNG WIENS / VON DEN TÜRKISCHEN BELAGERERN DIE HEILIGE MESSE / KOMITEE 300 JAHRE ENTSATZ VON WIEN / MIT KÖNIG JAN III. SOBIESKI / SEPTEMBER 1683. Tablica została ufundowana przez Komitet 300-lecia Bitwy pod Wiedniem we wrześniu 1983 roku.

Kościół św. Józefa na Kahlenbergu - tablica i pomnik Sobieskiego
Lokalizacja: Wiedeń, Kahlenberg
Data powstania: 1983
Opis: pomnik króla Jana III Sobieskiego. Rzeźba z jasnego kamienia przedstawiająca postać króla w stroju bojowym. Sobieski ma na sobie kolczugę, płaszcz oraz charakterystyczne nakrycie głowy z pióropuszem. Lewą rękę opiera na biodrze, a w prawej trzyma pokrytą złotem szablę. Inskrypcja: Jan III Sobieski, König von Polen, 1629-1696
Tablica w języku niemieckim i polskim, ufundowana przez Polaków na 300-lecie Odsieczy Wiedeńskiej.  Inskrypcja w językach niemieckim i polskim:
Janowi III Sobieskiemu, królowi Polski, naczelnemu dowódcy wojsk sprzymierzonych, w trzechsetlecie Odsieczy Wiedeńskiej w obronie chrześcijaństwa, wdzięczni rodacy ze Zgromadzeniem księży Zmartwychwstańców. 12 IX 1983.

Czechy
Tablica upamiętniająca pobyt Jana III Sobieskiego w Ołomuńcu

Lokalizacja: Ołomuniec, Górny Rynek
Data powstania: 2018
Opis: dwujęzyczna tablica z płaskorzeźbionym portretem króla, autorstwa dr Artura Lubosa, upamiętnia jego pobyt w Ołomuńcu 26 sierpnia 1683 roku w drodze pod Wiedeń. Sobieski nocował w pałacu Dietrichsteinów i podziwiał miejscowe zabytki, w tym kościół jezuitów i pałac biskupi.

Tablica w Czeskim Cieszynie (niezachowana)
Lokalizacja: Czeski Cieszyn

Data odsłonięcia: 1933 (250. rocznica Odsieczy Wiedeńskiej)
Opis: tablica upamiętniająca króla Jana III Sobieskiego (niezachowana)
Odsłonięta w 1933 r. z okazji 250. rocznicy zwycięstwa nad armią turecką w bitwie pod Wiedniem. Choć Sobieski nie przejeżdżał przez Czeski Cieszyn, to część jego wojsk pod dowództwem hetmana Mikołaja Hieronima Sieniawskiego stacjonowała w Cieszynie przez kilka dni. Tablica znajdowała się w parku imienia Adama Sikory i zawierała inskrypcję:
W 250 ROCZNICĘ ODSIECZY WIEDNIA / NA CZEŚĆ BOHATERSKIEGO KRÓLA / JANA III SOBIESKIEGO / I NA PAMIĄTKĘ PRZEMARSZU / ODDZIAŁU JEGO ZWYCIĘSKICH WOJSK / POD WODZĄ HETM. POLN. SIENIAWSKIEGO / PRZEZ CIESZYN W SIERPNIU 1683 / Polacy w Czechosłowacji. / We wrześniu 1933.
Upamiętnienie zostało zniszczone podczas II wojny światowej.

Francja
Tajemniczy pomnik Jana III Sobieskiego w Montrésor

Lokalizacja: Montrésor
Data powstania: ok. 1684–1685
Opis: pomnik zamówiony przez francuskiego biskupa Armanda de Béthune na cześć Sobieskiego po zwycięstwie pod Wiedniem. Monument nigdy nie został ukończony w planowanej formie, a jego elementy znajdują się w różnych zbiorach muzealnych (m.in. w Luwrze i w zamku Montrésor).

Słowacja 
Stúrovo – pomnik Bitwy pod Parkányami

Lokalizacja: plac za kościołem katolickim, Stúrovo, Słowacja
Data powstania: 25 października 2008
Autorzy: Lajos Györfi (rzeźbiarz), Wujek Lajos (rzeźbiarz w kamieniu, współpracownik), Imre Varga (odlewnik brązu, współpracownik)
Opis: pomnik upamiętniający zwycięską bitwę pod Parkányami (1683) stanowi monumentalna kompozycja rzeźbiarska przedstawiająca konnego króla Jana III Sobieskiego, prowadzącego swoje wojska do walki z obnażonymi szablami. Rzeźba została umieszczona na trzymetrowym, monolitycznym bloku naturalnego kamienia. Na bocznych ścianach cokołu wyrzeźbiono sceny batalistyczne. Całość uzupełnia inskrypcja: „JAN III. SOBIESKI / VENIMUS, VIDIMUS / ET DEUS VICIT”
Pomnik stoi na skraju zadbanego parku rekreacyjnego, będąc ważnym elementem upamiętniającym polskiego króla i jego rolę w odsieczy wiedeńskiej.

Ukraina
Lwów – pomnik Jana III Sobieskiego (przeniesiony do Gdańska)

Lokalizacja: oryginalnie Lwów (Plac Bernardyński), obecnie Gdańsk
Data powstania: 1898
Autorzy: Tadeusz Barącz (rzeźbiarz), Julian Zachariewicz (architekt)
Opis: odsłonięty w 1898 roku, pierwotnie znajdował się na Placu Bernardyńskim (obecnie Plac Soborny). Autorami byli rzeźbiarz Tadeusz Barącz i architekt Julian Zachariewicz. Pomnik przedstawiał Sobieskiego jako triumfującego wodza. Po II wojnie światowej władze radzieckie zdecydowały o jego usunięciu, a w 1965 r. został przewieziony do Gdańska.

Żółkiew – dawny pomnik Jana III
Sobieskiego
Lokalizacja: rynek w Żółkwi
Data powstania: 1903
Opis: w 1903 r. na rynku w Żółkwi odsłonięto pomnik przedstawiający pełnopostaciową rzeźbę monarchy, umieszczoną na postumencie. W centralnej części cokołu znajdowała się tablica z inskrypcją, nad którą widniał płaskorzeźbiony orzeł. Jedną z bocznych ścian zdobił herb Pogoń. Zniszczony w 1919 r., odbudowany w 1924 r., a ostatecznie zniszczony przez władze sowieckie w 1946 r.   

Niemirów - obelisk upamiętniający bitwę z Tatarami (1672)
Data powstania: ok. 1883 (200-lecie odsieczy), choć obiekt nawiązuje do lokalnej bitwy

Żurawno - kolumna upamiętniająca bitwę z 1676 r.
Data powstania: ok. 1876 (200-lecie)
Opis: kolumna - przykład XIX-wiecznego upamiętnienia zwycięstw Sobieskiego.

Nowy Milatyń
Data powstania : XVII w. (?)
Opis: lokalna tradycja łączy obiekt z kampanią Sobieskiego.

Hodów - pomnik bitwy z 1694 roku
Pomnik ufundowany przez Jana III Sobieskiego, w 1695 r.  Napis na pomniku: „Bogu Najwyższemu na chwałę, potomności na pamiątkę, bohaterom polskim na przykład, wrogom ojczyzny na hańbę, wzniósł mnie najjaśniejszy Jan III Sobieski, król Polski, na tym miejscu na którym Polacy pod wodzem Zahorowskim, osaczeni w płotach, odparli 70 000 Tatarów, z wielką klęską nieprzyjaciół, a swoich żadną. Dnia 5 czerwca 1694 roku". 

Glińsko i Skwarzawa Nowa - obelisk/pomnik (?)
Opis: według relacji miejscowej - możliwy związek z Sobieskim

Lwów - tablice z herbem Janina
Lokalizacja: Lwów (Ukraina), okolice dawnych murów miejskich
Opis: dwie tablice z herbem Sobieskich, prawdopodobnie upamiętniające królewskie fundacje na rzecz obrony miasta.

Węgry
Pomnik w Ostrzyhomiu

Lokalizacja: Ostrzyhom
Data powstania: 1933
Opis: pomnik króla Jana III Sobieskiego znajduje się w Ostrzyhomiu, na Węgrzech, gdzie Sobieski stoczył dwie walki ze zdziesiątkowaną armią turecką – Bitwy pod Parkanami, które zakończyły się zwycięstwem wojsk polskich. Pomnik składa się z ponad trzymetrowego cokołu z medalionem króla Jana III Sobieskiego, zwieńczonego orłem. Oryginalny kamienny orzeł uległ zniszczeniu i w 1994 r. zastąpiono go brązowym odlewem autorstwa Jánosa Nagy’ego. Pomnik stoi na brzegu Dunaju, u stóp Bazyliki Ostrzyhomskiej.

Płaskorzeźba w Budapeszcie
Lokalizacja: Budapeszt, IX dzielnica, ul. Sobieskiego Jánosa 34
Data powstania: 1934
Opis: kopia płaskorzeźby Sobieskiego z Ostrzyhomia.

Szécsény - tablica upamiętniająca Jana III Sobieskiego
Lokalizacja: ściana kościoła franciszkanów, Szécsény, Powiat Nógrád, Węgry
Data powstania: 15 października 1933 r.
Autor: Jenő Frim Kormendi
Opis: tablica upamiętniająca króla Jana III Sobieskiego została umieszczona na ścianie kościoła franciszkanów w Szécsény. Wykonana z marmuru i gipsu, stanowi klasyczny przykład rzeźbiarskiego upamiętnienia. Znajduje się na niej relief oraz inskrypcja

Włochy
Padwa - pomnik Jana III Sobieskiego na Prato della Valle

Lokalizacja: Plac Prato della Valle, Padwa
Data powstania: 1789
Autor: Giovanni Ferrari
Opis: jeden z dwóch pomników polskich królów na placu (obok Stefana Batorego), sfinansowany przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Obydwa powstały w 1789 r., a ich twórcą był Giovanni Ferrari. Na inskrypcjach pomników można przeczytać, że obaj królowie studiowali na padewskiej uczelni, co jednak nie jest prawdą.

Plakiety pamiątkowe Jana III Sobieskiego i Marii Kazimiery w Rzymie
Lokalizacja: Rzym
Opis: upamiętniają króla oraz jego żonę, Marię Kazimierę.

Osoby powiązane:

Czas powstania:

1983

Publikacja:

14.03.2025

Ostatnia aktualizacja:

03.06.2025

Opracowanie:

Bartłomiej Gutowski
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Galeria obiektu +15
Pomnik Jana III Sobieskiego, 1924, Żółkiew (Ukraina), fot. 1925
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Galeria obiektu +15
Pomnik Jana III Sobieskiego, 1924, Żółkiew (Ukraina), fot. 1925
Tablica pamiątkowa poświęcona Janowi III Sobieskiemu w kościele augustianów w Wiedniu Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Galeria obiektu +15
Tablica pamiątkowa poświęcona Janowi III Sobieskiemu w kościele augustianów w Wiedniu, fot. Tomasz Maśka, 2023
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Galeria obiektu +15
Pomnik Jana III Sobieskiego, Ostrzyhom (Węgry), fot. Joanna Broniewska, 2023
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Galeria obiektu +15
Pomnik Jana III Sobieskiego na Prato della Valle, Padwa (Włochy)
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Galeria obiektu +15
Pomnik Stefana Batorego na Prato della Valle, Padwa (Włochy)
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Galeria obiektu +15
Artykuł „W mieście świętego Antoniego”, „Świat”, 1931, nr 30, s. 4
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Galeria obiektu +15
Artykuł „W mieście świętego Antoniego”, „Świat”, 1931, nr 30, s. 5
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Galeria obiektu +15
„Sztuki Piękne”, 1926/1927, nr 12, s. 465
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Galeria obiektu +15
Pomnik Stefana Batorego na Prato della Valle, Padwa (Włochy), fot. Karol Słyk, 2024
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Galeria obiektu +15
Tablica upamiętniająca Jana III Sobieskiego, Czeski Cieszyn (Czechy), fot. 1933
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Galeria obiektu +15
Tablica upamiętniająca Jana III Sobieskiego, Czeski Cieszyn (Czechy), fot. 1933
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Galeria obiektu +15
Pomnik Jana III Sobieskiego w kościele św. Józefa na Kahlenbergu, Wiedeń (Austria), fot. Mirosław Szostak, 2024
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Galeria obiektu +15
Pomnik Jana III Sobieskiego w kościele św. Józefa na Kahlenbergu, Wiedeń (Austria), fot. Mirosław Szostak, 2024
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Galeria obiektu +15
Tablica upamiętniająca Jana III Sobieskiego w kościele św. Józefa na Kahlenbergu, Wiedeń (Austria), fot. Aleksandra Dziewięcka, 2024
Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Fotografia przedstawiająca Pomniki Jana III Sobieskiego i inne upamiętnienia Galeria obiektu +15
Tablica upamiętniająca Jana III Sobieskiego w kościele św. Józefa na Kahlenbergu, Wiedeń (Austria), fot. Aleksandra Dziewięcka, 2024

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz