Historia budowy 

Historia willi przy ul. Portowej 22 rozpoczyna się w roku 1936, kiedy Wydział Techniczny Zarządu Miasta Wilna wydał zgodę na budowę wolnostojącego domu w odległości ok. 30 m. od linii zabudowy ulicy, jednak z uwagi na „bogate ukształtowanie i wynikające stąd trudności we właściwym rozplanowaniu działki i usytuowaniu budynku” zalecił konsultacje przy projekcie z Biurem Urbanistycznym. Właścicielem posesji i inwestorem był lekarz wojskowy w stopniu pułkownika, dr Antoni Kiakszto, komendant szpitala wojskowego na Antokolu oraz jego żona Stanisława Kiaksztowa, prawniczka.  Opracowanie projektu zlecono znanemu wileńskiemu architektowi Janowi Borowskiemu, wysoko cenionemu zwłaszcza za działalność na polu ochrony i konserwacji zabytków; plany były gotowe wiosną  1937 r. i jeszcze w tym samym roku budowę rozpoczęto. Kierownikiem robót został początkowo autor projektu, lecz po kilku miesiącach nadzór przejął inny architekt wileński – Izaak Smorgoński, który doprowadził realizację  projektu do końca. 29 sierpnia 1938 r. Wydział Techniczny wydał zaświadczenie o zakończeniu budowy piętrowego domu mieszkalnego o kubaturze 1385 m³, potwierdzając jednocześnie, że rozpoczęto użytkowanie willi. Zamieszkał niej doktor Antoni Kiakszto wraz z żoną i synem Eugeniuszem, a także matką żony.  

Dr Antoni Kiakszto 

Chirurg dr Antoni Izydor Kiakszto (1884-1960) ukończył studia medyczne w Moskwie w 1909 r. Zamieszkał w Wilnie, gdzie prowadził prywatną  praktykę i pracował w Szpitalu Wojskowym, ściśle współpracując z Wydziałem Lekarskim Uniwersytetu Stefana Batorego. W 1936 r. został powołany na komendanta szpitala Oddziału Warownego „Wilno”, funkcję  tę pełnił do 1939 r. Dr Kiakszto brał czynny udział w życiu społecznym międzywojennego Wilna, aktywnie działając w środowisku lekarskim jako członek Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego i prezes koła PCK. 

Po wybuchu II wojny światowej wojny dr Antoni Kiakszto zaangażował się  w działalność  Komitetu Pomocy Uchodźcom Polakom w Wilnie. W willi przy ul. Portowej zamieszkali liczni lokatorzy, m.in. Ludwik Sempoliński, Edward Dziewoński, Leopold Tyrmand, Leszek Zawisza oraz Litwini: aktor Juoazas Siparis i dyrektor Litewskiego Teatru Państwowego Juchnevičius. Dr Kiakszto został aresztowany przez NKWD w 1940 r. i wywieziony w głąb ZSRR. Jego żona Stanisława Kiaksztowa zmarła w Wilnie 7 lipca 1941 r. 

Dr Antoni Kiakszto przeżył wojnę i w 1946 r. wrócił do Polski; mieszkał w Ożarowie koło Warszawy, gdzie zmarł w 1960 r. 

Willa – historia współczesna   

Po II wojnie światowej losy willi dr. Kiakszto przy ul. Portowej 22 związane są z rodziną Venclovów. W 1945 r. obszerne mieszkanie na parterze domu zostało przydzielone Atanasovi Venclovie – pisarzowi, poecie i działaczowi politycznemu, wieloletniemu deputowanemu do Rady Najwyższej Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Jego synem jest Tomas Venclova, pisarz i dysydent, działacz litewskiego ruchu obrony praw człowieka, emerytowany profesor Uniwersytetu w Yale. Rodzina Venclovów mieszkała w willi do 1971 r. 

Obecnie dom jest siedzibą Vençlovu-namai muziejus. 

Architektura  

Willa usytuowana jest na łagodnym wzniesieniu, którego zbocze wzmocniono niskim murem oporowym z kamienia polnego, z biegnącymi obok schodami prowadzącymi do wejścia. Bryła domu zróżnicowana w wysokościach, o malowniczej, asymetrycznie rozczłonkowanej formie, umiejętnie została osadzona w łagodnym zboczu terenu. Światłocieniowa forma otwarta na otaczającą dom zieleń podkreśla wejście w elewacji frontowej, poprzedzone głębokim, otwartym tarasem, nakrytym płaskim dachem.  

Willa należy do najciekawszych przykładów modernistycznej architektury dwudziestolecia międzywojennego w Wilnie i jest jedną z nielicznych realizacji nurtu organicznego modernizmu w tym mieście. 

Adres historyczny: ul. Portowa 22 

Adres współczesny: Pamėnkalnio g. 34