Delfina z Komarów Potocka (1807­-1877)
Przy murze cmentarza na Les Champeaux znajduje się jeden z bardziej imponujących nagrobków: na wysokiej wapiennej podstawie, w której obecnie znajdują się wyżłobienia na żwir i zieleń, umieszczona jest tumba z nakrywą wykonaną ­ze szlachetnego, słynnego białego marmuru karraryjskiego ozdobiona prostym krzyżem. Dawniej grób oddzielony był od reszty cmentarza nieistniejącym dziś żelaznym ogrodzeniem o kwiatowym kształcie i otoczony z trzech stron zielenią. Choć te elementy już nie istnieją, to tak samo jak dawniej od alejki widoczna jest wyryta w marmurze inskrypcja w postaci melancholijnego czterowiersza: „Jeszcze kielich mojej doli | Wiele kropel ma, | Muszę cierpieć, pić powoli, | Wypić aż do dna” autorstwa Zygmunta Krasińskiego (1812-1859). Wieszcz uwiecznił pochowaną w tym miejscu Delfinę Potocką, swoją wieloletnią kochankę, w poemacie „Przedświt” z 1843 r. jako Beatrycze ­- oczywiste nawiązanie do „Boskiej komedii” ­- wierną towarzyszkę wygnanego z kraju przodków poety w podróży ku prawdzie o mesjanistycznej misji Polski w odnowieniu ludzkości. Pod koniec życia to właśnie rola dawnej muzy wielkiego artysty byłą tą, którą szczególnie podkreślała Potocka i o którą walczyła w pamięci współczesnych i potomnych. W tym celu z wielką dbałością utrzymywała w porządku liczne listy, które przez lata Krasiński do niej pisał. Dzięki wysiłkom Beatrycze, mająca wielką wartość literacką korespondencja ­ - a przynajmniej kilkaset listów ­-przetrwała. Wybór cmentarza w Montmorency, miejsca spoczynku emigrantów znad Wisły, podkreślał przywiązanie do polskości tej kosmopolitycznej damy, która większość życia spędziła we Francji i częściej posługiwała się francuskim niż ojczystym językiem. Rola Beatrycze to nie jedyna rola odgrywana przez Potocką - wielką damę życia światowego doby romantyzmu, znaną zarówno z sukcesów towarzyskich (i licznych romansów), jak i talentu do śpiewu. Ten ostatni doceniali Fryderyk Chopin (1810-1849), którego z Potocką łączyła długotrwała przyjaźń, i Ferenc Liszt (1811-1886). Umierający Chopin poprosił nawet przyjaciółkę, aby śpiewała mu w ostatnich chwilach.

Delfina Komarówna urodziła się w 1807 r. w Kuryłowcach na Podolu, które w wyniku drugiego rozbioru (1793) zostały zajęte przez Rosję. Jej ojcem był Stanisław Delfin (1770-1835), wywodzący się ze średniozamożnej szlachty mazowieckiej. Komar, służący początkowo w polskim wojsku, karierę zrobił w Rosji, wstępując jeszcze przed drugim rozbiorem do armii Katarzyny II (panowała 1762-1796) i osiągając duży sukces na dworze tej władczyni. Dzięki zdobytym nad Newą protekcjom udało mu się przejąć leżące w zaborze rosyjskim znaczne dobra ziemskie Katarzyny z Potockich Kossakowskiej (1722­-1803), która nie zgodziła się na złożenie hołdu Katarzynie II, warunku zachowania majątków pod nowym panowaniem. Fortunę tę, do której Komar miał pewne rodzinne roszczenia, uzupełniły związki z szanowaną na Podolu rodziną Orłowskich - w 1800 r. Stanisław Delfin ożenił się z Honoratą (1780-1845). Komarowie stali się zamożną i wpływową w okolicy rodziną o statusie niemal magnackim. Wyrazem ich ambicji społecznego awansu był zarówno imponujący i pięknie położony klasycystyczny pałac w Kuryłowcach, jak i styl życia charakterystyczny dla arystokracji początku XIX w., czyli m.in. przepełniony kulturą francuską i wypełniony zagranicznymi wyjazdami.

Za dopełnienie magnackich pretensji Komarów można uznać również małżeństwo Delfiny. Najstarsza z rodzeństwa w 1825 r. wyszła za mąż za - jak można było się spodziewać – najlepszą partię na Ukrainie, czyli bajecznie bogatego Mieczysława Potockiego (1799-1878), syna przywódcy konfederacji targowickiej (1792-1793) - związku szlachty zawiązanego przez przeciwników Konstytucji 3 Maja pod protektoratem Rosji - Szczęsnego (1751-1805). Ślub -któremu początkowo niechętny był ojciec panny młodej - odbył się w październiku 1825 r. w Kuryłowcach. Małżeństwo szybko jednak rozpadło się ze względu na brutalność, dziwactwa i skąpstwo Mieczysława; już w 1828 r. Delfina wyjechała za granicę obdarzona jednak znaczną rentą w wysokości 100 tysięcy franków rocznie. Pieniądze te oraz tytuł hrabiny Potockiej utrzymała do końca życia, również po rozwodzie w 1843 r.

Potocka udała się do Paryża. Za granicą miała spędzić (z drobnymi przerwami) resztę życia. Finansowa samodzielność i wolność od męża umożliwiły jej swobodne wejście do arystokratycznego wielkiego świata. W ówczesnym społeczeństwie możliwości kobiet -w tym przedstawicielek elit - uczestniczenia w życiu publicznym były ograniczone. Jedną z dostępnych dla nich sfer było życie towarzyskie, którego najważniejszą przestrzenią wśród elit był salon - miejsce spotkań i dyskusji, ale również dystrybucji społecznego prestiżu, kierujące się określonymi zasadami zachowania, wpływające zarówno na politykę, jak i sztukę. W salonie szczególna rola przypadała gospodyni, przewodniczki całego przedsięwzięcia. Ideał salonu został szczególnie rozwinięty we Francji, gdzie w XIX w. chętnie nawiązywano do tradycji starego porządku, przywołując przykłady z XVII i XVIII w. Wychowana w duchu francuskiej kultury arystokratycznej Potocka szybko odnalazła się w tym świecie i odniosła ogromny sukces, który umożliwić miały uroda, inteligencja i artystyczne talenty. Jego elementem były liczne romanse, w tym z przedstawicielami rodów monarszych: księciem Orleanu Ferdynandem, następcą francuskiego trony (1810-1842) czy Hieronimem Bonaparte (1814-1847), bratankiem Napoleona (1769-1821). Potocka prowadziła również własny salon, w którym spotykali się Polacy i cudzoziemcy ze świata polityki i sztuki. Zainteresowana polityką, w emigracyjnych środowiskach polskich była bliska stronnictwu skupionemu wokół Adama Jerzego Czartoryskiego (1770-1861), w którego paryskiej siedzibie, Hôtel Lambert, była częstym gościem.

W ostatnich latach - mniej aktywna w wielkim świecie - Potocka najczęściej przebywała w Nicei, gdzie posiadała odziedziczoną po matce willę. Angażowała się w działalność dobroczynną, w Nicei założyła zakład wychowawczy dla młodych panien.