Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002455-P/170370

Korneli Szlegel, „Wesele w Jaworowie”

Lwów | Ukraina | obwód lwowski | rejon lwowski
ukr. Lwiw (Львів)
Identyfikator: POL-002455-P/170370

Korneli Szlegel, „Wesele w Jaworowie”

Lwów | Ukraina | obwód lwowski | rejon lwowski
ukr. Lwiw (Львів)

Około połowy XIX wieku w malarstwie galicyjskim przyjął się, pod wpływem inspiracji sztuką wiedeńską, biedermeier, wraz z którym popularność zyskały sceny rodzajowe, także te ukazywane w kostiumie historycznym. Na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej wykształciła się swoista ich odmiana, kontuszowy sentymentalizm, w romantyczno-historyzującej formie przywołujący czasy minionej epoki. Odpowiadając na nostalgiczne potrzeby polskich miłośników sztuki z okresu międzypowstaniowego, gloryfikował wizję dawnej świetności wówczas jeszcze niepodległego państwa. Jednym z ważniejszych lwowskich malarzy wpisujących się w ten nurt był Korneli Szlegel (1819–1870), który dodatkowo obrał sobie w ramach tego ogólnego nurtu dość szczególną specjalizację - do najczęściej powracających w jego dorobku motywów należały przedstawienia korowodów postaci tańczących polonezy. W tej grupie były i obrazki niewielkie, kameralnych rozmiarów przeznaczone dla prywatnych kolekcjonerów i wielkie płótna do publicznych gmachów; takie o narracji ograniczonej do minimum albo o rozbudowanych wątkach literackich (np. ilustrujących słynny taniec kończący „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza). Wśród tych prac niewątpliwie ważne miejsce zajmował obraz noszący tytuł „Wesele w Jaworowie”.

Wyróżniał się nie tylko skalą, mierząc blisko 2 na 4 metry. Przez lata umieszczony był w sali rady w miejskim ratuszu. Przed drugą wojną stanowił on jeden z głównych eksponatów Muzeum Narodowego im. króla Jana III we Lwowie, teraz zaś należy do zbiorów Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki. Jako jedyny z cyklu „polonezów” Szlegla przywołuje on kontekst nie tylko literacki, ale również historyczny. Nawiązuje do anegdotycznej opowieści o uczestniczeniu przez króla Jana III Sobieskiego w wiejskiej zabawie podczas triumfalnego powrotu do kraju po bitwie pod Wiedniem. Inspiracją dla malarza była zapewne gawęda pióra Wincentego Pola, zamieszczona w zbiorze tekstów zatytułowanym Obrazy, który został po raz pierwszy wydany we Lwowie w 1845 roku. Fakt ten potwierdzają bliskie powinowactwa tekstu literackiego i interpretacji malarskiej. Pol podkreślał radość, z jaką witany był w kraju zwycięski dowódca, szeroko opisując ciepłe przyjęcie, jakie zgotowali mu mieszkańcy Jaworowa, witając go chlebem oraz ofiarowując władcy pług i sześć siwych wołów jako zapowiedź przyszłego dostatku kraju, a królowej - kołacz i wieniec z orzechów laskowych. Na zakończenie spotkania odbyły się tańce, które poprowadził wójt w parze z królową oraz król z żoną miejscowego kowala. Idąc za wzorem władcy okoliczna szlachta zbratała się z miejscową ludnością: „poszli tedy w taniec, a za nimi, pańskim wzorem, pany z białą czeladzią, a panie z kmieciami”, zaś sam Sobieski odśpiewał na cześć swojej partnerki przyśpiewkę, której tekst także Pol przytacza:

„A zkądżeśto? z Jaworowa!
A czyjaśto? kowalowa!
Kowalowa z kuńca
A chodźże do tuńca
Kowalowa, Bóg daj, zdrowa!
Bógdaj zdrowa, kowalowa!”

Korneli Szlegel w swoim obrazie powtarza wiele elementów występujących w literackim pierwowzorze. W centrum kompozycji, przed jaworowskim domkiem myśliwskim ukazał, swoim zwyczajem, ciąg tańczących par prowadzony przez króla Jana III Sobieskiego i żonę kowala. Z lewej przedstawił moment przekazywania królowej Marysieńce ubranej w płaszcz gronostajowy pługa zaprzężonego w białe woły, a także mężczyzn niosących chorągwie na znak świętowania wiedeńskiej wiktorii. Z prawej strony zaś wprowadził, obok kapeli, postacie duchownych, także wspomnianych w tekście Pola.

Dobór motywu przez Szlegla był bynajmniej nieprzypadkowy - jest jednocześnie lekki w odbiorze i doniosły w treści. Tematyka taneczna, tak ulubiona przez Szlegla, podkreślała ludyczny wymiar dzieła, które miało stanowić rozrywkę dla widza i przyjemność dla oka. Dodatkowo niósł za sprawą bogactwa wielobarwnych strojów dodatkowy walor dekoracyjny. Choć już współcześni mu komentatorzy dostrzegali, że kostiumom brak autentyczności historycznej, co w drugiej połowie XIX wieku było zarzutem znaczącym, lecz jednocześnie doceniali ich malarskie opracowanie. Naiwność formy i nostalgiczno-idealistyczny charakter scenek rodzajowo-historycznych Szlegla był zresztą dostrzegany już w jego czasach, ale wybaczany ze względu na umiejętne odpowiadanie na emocjonalne potrzeby polskiego społeczeństwa. Z drugiej bowiem strony motyw ten posiadał wysoką wartość ideową, wpisując się w aktualne refleksje patriotycznie nastawionych intelektualistów. Artysta bowiem odwołał się do toposu wielkiego polskiego zwycięstwa i zawarł apoteozę jednego z największych narodowych bohaterów, prezentując króla nie tylko jako wybitnego wojownika, lecz również opiekuna i ojca całego narodu. Wprowadzając wątek pługa i wołów alegorycznie ujął nadzieję na spokój i prosperitę, następujące po burzliwych latach. Dla XIX-wiecznych odbiorców wizja ta stanowiła nie tyle nawiązanie do historycznej przeszłości, co manifestację wiary w lepsze jutro, jakie musi kiedyś nadejść.

Obraz nie jest datowany przez malarza, jednak badacze jednomyślnie przyjmują, że pochodzi on z późnego etapu działalności lwowskiego artysty i powstał w latach 60. XIX wieku. Wiadomo, że został wystawiony na ekspozycji we Lwowie w 1868 roku, a według ówczesnej relacji prasowej artysta pracował nad nim kilka lat. W tym samym roku Szlegel wysłał go również na wystawę wiedeńskiego Kunstvereinu, najważniejszego stowarzyszenia artystycznego w monarchii austro-węgierskiej. Wydaje się, że w kontekście czasów powstania obrazu, bliskich wydarzeniom powstania styczniowego, znamienna jest również podkreślana w tym motywie jedność narodowa, przełamująca bariery międzystanowe: wspólna zabawa przedstawicieli królewskiego dworu, szlachty oraz jaworowskich chłopów, przy aprobacie księży, może być rozumiana jako zachęta do zjednoczenia sił wszystkich grup społecznych w kontekście ówczesnej sytuacji politycznej.

Osoby powiązane:

Czas powstania:

lata 60. XIX w.

Twórcy:

Korneli Szlegel (malarz; Lwów)

Publikacja:

16.12.2024

Ostatnia aktualizacja:

20.01.2025

Opracowanie:

Agnieszka Świętosławska
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz