Zarys historyczny

Miejscowość znajduje się 7 kilometrów na północ od znacznie większej Trembowli. Dawniej teren, na którym leży Łoszniów, pełen był błot i stawów. W XIX stuleciu osuszono go, zamieniając na pola i łąki. Najstarsze wzmianki o tym majątku pochodzą z XV wieku. Początkowo Łoszniów był królewszczyzną. Co ciekawe, dzierżawcy tego dobra przyjmowali (czasowo lub na stałe) nazwisko „Łoszniowskich” lub „Łośniowskich”. Pod koniec XVI wieku Łoszniów odnotowany został jako miasto, jednak najprawdopodobniej niedługo potem utracił ten status.

Wśród późniejszych dzierżawców majątku (od XVII wieku) wymienia się m.in.: Piotra Firleja, Jana Tarłę, Gabriela Silnickiego (herbu Jelita), Adama Komorowskiego, Szymona Baworowskiego. Od XVIII stulecia wieś przeszła na własność Dulskich herbu Ostoja. Do dziś w miejscowości znajduje się zamek wybudowany przez tę rodzinę. W XIX stuleciu majątek należał do Baworowskich.

Pierwotnie Łoszniów podlegał pod parafię w Trembowli, ale już pod koniec XVIII wieku planowano utworzenie na miejscu niezależnej fary. Udało się to jednak dopiero niemal sto lat później. Początkowo uformowano w Łoszniowie kapelanię, która w latach osiemdziesiątych XIX stulecia została podniesiona do rangi samodzielnej parafii. Wówczas też powstał w miejscowości kościół. Jego konsekracja miała miejsce w 1890 roku.

Jak pisze Jan K. Ostrowski w swoim opracowaniu na temat obiektu, w obrębie miejscowości istniały także kaplice. W roku 1816 na terenie Łoszniowa odnotowano murowaną kaplicę prywatną, jednak najprawdopodobniej uległa ona zniszczeniu. W pierwszych latach istnienia kapelanii nabożeństwa odbywały się w lokalnej cerkwi. W niedalekim Suszynie istniała również kaplica, której budowę rozpoczęto w roku 1886, a ukończono w 1913 roku. Była to budowla w stylu romańsko-gotyckim.

Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii, którego konsekracja miała miejsce w roku 1890, dziewięć lat później zyskał murowaną dzwonnicę. Niestety w roku 1917 cofające się rosyjskie wojska ukradły dzwony, które jednak udało się odzyskać w 1923 roku.

Ostatni proboszcz, ksiądz Władysław Michałkiewicz opuścił farę w październiku 1945 roku. Klucze do obiektu zostały oddane przewodniczącemu rady wsi. Ekspatriowani mieszkańcy osiedli w powiecie strzelińskim na Śląsku. Część wyposażenia udało się ocalić. Trafiło ono do nowych kościołów w miejscach osiedlenia.

Obecnie obiekt funkcjonuje pod wezwaniem Św. Jana Kantego i obsługiwany jest przez księży z Trembowli.

Architektura

Obiekt położony jest na stoku wzgórza, we wschodniej części wsi, na południowy zachód od cerkwi. Kościół ustawiono na sztucznie wyrównanej terasie, którą od północnego zachodu wspiera mur ze schodami.

Murowany z cegły i kamienia obiekt powstał na rzucie krzyża łacińskiego. Jego podłużne ramię tworzy czteroprzęsłowa nawa oraz nieco węższe, jednoprzęsłowe, skierowane na południowy wschód prezbiterium zamknięte prostą ścianą. Poprzeczne ramię tworzą jednoprzęsłowe ramiona transeptu. Po prawej stronie części ołtarzowej mieści się dwukondygnacyjny aneks z zakrystią na parterze i skarbcem na piętrze.

Elewacje ustawiono na cokole i opięto jednouskokowymi przyporami. Wyznaczają one podział nawy na przęsła. Fasada jest trójosiowa, jednokondygnacyjna, zamknięta trójkątnym szczytem ze spadami, które ozdobiono wyrobionym w tynku schodkowaniem. W przyziemiu znajduje się wejście główne ujęte w szerokie obramienie. Zwieńczono je trójkątnym szczytem z krzyżem. Powyżej tego fragmentu znajduje się okno. Po bokach rozmieszczono prostokątne, zamknięte ostrołukowo płyciny, w których ulokowano rzeźby Chrystusa i Matki Boskiej Bolesnej. Szczyt fasady zwieńczony został postumentem z kamiennym krzyżem. Pomiędzy przyporami, które ujmują narożniki fasady znajdują się połowy lizen z pseudokapitelami w formie odcinków profilowanego gzymsu. Pozostałe elewacje opięte zostały profilowanym gzymsem.

Nad częścią nawową znajduje się dach dwuspadowy. Nad pozostałymi trójspadowe, z wyjątkiem aneksu. Tę partię przykryto dachem pulpitowym. Współcześnie przywrócona została wieżyczka na sygnaturkę, która przez długi czas przechowywana była na plebanii w Trembowli. Charakteryzuje ją wysoki, ostrosłupowy daszek z gałką i krzyżem. Najprawdopodobniej stało się to w momencie renowacji dachu, która miała miejsce po 2009 roku. Wszystkie połacie dachowe pokryte zostały blachą.

W środku uwagę zwracają narożniki przęsła w krzyżu. Opięte zostały lizenami, na których wspierają się ostrołukowe arkady. Wydzielają one przęsło od pozostałych modułów wnętrza.

Część nawowa, ołtarzowa i transept nakryte zostały sklepieniami kolebkowymi z lunetami o przekroju ostrołukowym. Aneks nakryto stropem. Okna w obiekcie są prostokątne, zamknięte ostrołukowo i rozglifione od wewnątrz. W aneksie znajduje się okno prostokątne. Drzwi wejścia głównego są prostokątne i zamknięte ostrołukowo. W pozostałych częściach zastosowano drzwi prostokątne.

Chór muzyczny jest murowany oraz wsparty na dwóch filarach na rzucie kwadratu i płaskich filarach przyściennych, pomiędzy którymi rozpięto ostrołukowe arkady z profilowanymi archiwoltami. Ta ostatnia partia została zabezpieczona solidnym parapetem zdobionym płycinami. Dostęp do niej wiedzie przez drewniane schody.

Do najważniejszych elementów związanych z wyposażeniem, otoczeniem i dekoracją obiektu należą lub należały m.in.:

• Złożony ołtarz główny datowany na początek XX wieku, z rzeźbą Chrystus Ukrzyżowany i obrazem Wizja Świętego Stanisława Kostki (kopia sygnowana nazwiskiem Rokicka, pochodząca z dwudziestolecia międzywojennego). W polach bocznych znajdowały się rzeźby przedstawiające wizerunki Matki Boskiej Bolesnej i Św. Jana Ewangelisty;
• Dekoracja malarska wnętrza datowana na koniec XIX wieku, skomponowana z iluzjonistycznych motywów architektonicznych, roślinnych oraz hierogramów (w prezbiterium i ramionach transeptu);
• Ołtarze boczne, datowane na lata 20/30 XX wieku, m.in. z rzeźbami Najświętsze Serce Jezusa, Matka Boska Niepokalana i obrazami Św. Jan Nepomucen, Święty Józef z Dzieciątkiem (oba sygnowane „H. Rokicka”);
• Organy datowane na koniec XIX wieku, uzupełnione w 1936 roku;
• Obrazy, w tym m.in.: stacje Drogi Krzyżowej , Święty Franciszek z Asyżu, Święta Teresa od Dziesiątka Jezus, Matka Boska z Dzieciątkiem;
• Rzeźby, w tym m.in.: Chrystus Ukrzyżowany (krzyż procesyjny), Chrystus Ukrzyżowany (ludowy), Martwy Chrystus (rzeźba terakotowa będąca fragmentem grobu wielkanocnego), Święty Antoni Padewski, Święty Franciszek z Asyżu;
• Terasa, na której wznosi się obiekt;
• Dzwonnica z przybudówką zwaną skarbcem, datowana na 1899 rok w formie odcinka muru.

Jak pisze Jan K. Ostrowski w swoim opracowaniu na temat obiektu, kościół został zachowany do naszych czasów w stosunkowo dobrym stanie, choć malowidła we wnętrzu są „silnie uszkodzone”, podobnie jak wiele innych elementów. Spora część wyposażenia została rozproszona, pewną partię udało się ocalić i przewieźć do Polski.

Jan K. Ostrowski zwraca uwagę na okazałość obiektu, objawiającą się w jego skali, klasie kamiennego materiału i starannie opracowanym otoczeniem. Niestety, brakuje informacji na temat autora projektu, choć istnieją poszlaki pozwalające na przypisanie go inżynierowi Janowi Zakrzewskiemu z Tarnopola, żyjącego w latach 1829-1909.

Nazwa: Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Łoszniowie

Nazwa funkcjonująca obecnie: Kościół parafialny pw. Świętego Jana Kantego w Łoszniowie

Dział: architektura

Lokalizacja: Ukraina, obwód: tarnopolski, miejscowość: Łoszniów

Autor: Nieznany

Data powstania: 1873 r. / Konsekracja: 1890 r.

Dane techniczne: Obiekt murowany z cegły i kamienia, otynkowany