Zarys historyczny

Wieś leży 7 km na północny wschód od miasta Trembowla. Przepływa przez nią potok o tożsamej nazwie, czyli Boryczówka. Historia miejscowości nie jest do końca zbadana, a momentami dość mocno zatarta przez upływający czas i niezbyt jasne źródła. Wiadomo na pewno, że po raz pierwszy pojawia się w annałach 30 XI 1576 kiedy to król Stefan Batory objął Boryczówkę dokumentem wyznaczającym granice gruntów przynależnych do Trembowli. Wśród właścicieli dobra, na wysokości wieku XVII, wymienia się między innymi: Jakuba Brożmana i Jakuba Klimowskiego. Później Boryczówka należała do starostwa trembowelskiego, które przekazało znaczną część wsi klasztorowi Karmelitów w Trembowli, gdyż późniejsze źródła mówią także o innych posesorach miejscowości. Wiadomo jednak na pewno, że zakonnicy opiekowali się nadanymi dobrami aż do II wojny światowej.

Początkowo Boryczówka należała do parafii w Trembowli, ale w roku 1925 została podniesiona do rangi niezależnej fary. Miejscowy obiekt sakralny, o którym tu mowa, zbudowano i poświęcono w roku 1907. Początkowy był kaplicą, ale dwa lata później rozbudowano ją i przekształcono w kościół. Charakterystyczna dzwonnica-brama została jednak postawiona dopiero w roku 1934 dzięki małżeństwu Marcina i Anny Tabaków.

Druga wojna światowa była dla Boryczówki niepokojącym czasem. Gdy zaczęły się ataki Ukraińców na Polaków, wieś bohatersko je odpierała. Dlatego też pomiędzy lipcem 1943, a końcem 1944 roku banderowcy oraz żołnierze SS-Galizien zamordowali dziesięciu Polaków, co w kontekście porównawczym nie stanowi przytłaczającej ilości. Większość rodaków, którzy pozostali przy życiu, została wysiedlona do zachodniej Polski.

Po wojnie kościół został opuszczony, a Sowieci zamienili go na magazyn kołchozowy. W roku 1985 rozpoczęto remont z przeznaczeniem na cerkiew prawosławną. W roku 1992 obiekt został przejęty przez Cerkiew greckokatolicką. Cztery lata później przeprowadzono remont wnętrza i sprawiono nowe wyposażenie.

Co ciekawe, do lat trzydziestych XX wieku, w Boryczówce mieszkała rodzina Mularczyków, z której wywodzą się m.in. takie postacie jak Andrzej Mularczyk (pisarz, redaktor i scenarzysta) oraz Roman Bratny (pisarz, poeta, publicysta). Do dziś, w Konstancinie-Jeziornie pod Warszawą, stoi niedawno wyremontowana, modernistyczna willa, która należała do rodu Mularczyków i przez wiele lat nosiła nazwę wywodzącą się od tej, dziś ukraińskiej, miejscowości. Mularczyk sportretował wieś w kilku swoich scenariuszach, a w każdym razie mocno nawiązał do pewnych wspomnień. Daje się to odczuć szczególnie w popularnej serii filmów z cyklu „Sami swoi”.

Architektura

Od strony architektonicznej obiekt w Boryczówce stanowi budowlę łączącą uproszczony neogotyk z pewnymi elementami nowożytnymi. Jednak jak pisze Rafał Quirini-Popławski w swoim opracowaniu na temat obiektu „Skromność budowli nie pozwala na podjęcie próby atrybucji jej projektu.”

Świątynia położona jest na niewielkim wzniesieniu w północnej części wsi. Prezbiterium skierowano na południowy zachód. Obiekt skonstruowano w oparciu o rzut krzyża. Z zewnątrz stanowi budowlę murowaną, w środku ściany są otynkowane.

W pierwszej kolejności uwagę zwracają ściany wzniesione z nieregularnych, ale starannie ułożonych ciosów kamiennych. Do narożników dostawiono niskie przypory. Fasada i ściany czołowe transeptu są jednoosiowe, zamknięte trójkątnymi szczytami wspartymi na zdobnych wspornikach zwanych „kroksztynami”. Prosta w formie fasada stanowi niewyraźne echo neogotyku, głównie poprzez kształt drzwi wejściowych i położonego nad nimi okna (prostokąt zakończony ostrym łukiem).

Dachy nawy i ramion transeptu są dwuspadowe. Z kolei nad prezbiterium znajduje się dach dwuspadowy przechodzący w wielospadowy. Nad aneksami zastosowano pokrycia dwupołaciowe. Wszystkie pokryto blachą. Pierwotnie wieżyczka na sygnaturkę była ażurowa, wsparta przez niskie kolumienki oraz zwieńczona ostrosłupowym daszkiem z gałką i krzyżem.

W środku uwagę zwracają ostrołukowe arkady oddzielające poszczególne strefy. W części nawowej i transepcie zastosowano sklepienia krzyżowe, a w prezbiterium konchę z lunetą, czyli zdobny sufit przypominający „muszlę”, zwieńczony okrągłym oknem, znajdującym się w samym szczycie, które pełni funkcję naturalnego doświetlenia części ołtarzowej.

Okna w kościele są prostokątne i zakończone ostrym łukiem. Z kolei w prezbiterium znajduje się prostokątny otwór okienny. Po drugiej stronie znajduje się drewniany chór muzyczny, do którego dostęp wiedzie przez schody w narożniku północno-zachodnim.

Do najważniejszych elementów związanych z wyposażeniem i otoczeniem obiektu należą m.in.:

• Drewniana ambona z początków XX wieku;
• Obrazy Najświętsze Serce Jezusa (olej na płótnie), datowane na początek XX wieku;
• Kamienny mur oporowy otaczający teren przykościelny;
• Dzwon z napisem: „FUNDATORZY | MARCIN TABAKA | I JEGO ŻONA | 1933.”;
• Charakterystyczna dzwonnica-brama, znajdująca się na osi fasady kościoła. Jest to konstrukcja murowana z kamienia, dwukondygnacyjna z prostokątną kamienną tablicą na elewacji zachodniej z napisem „FUNDATORZY | w 50 rocznicę zaślubin | MARCIN iANNA | TABAKA | 1934 r.”.

Obecny stan obiektu określany jest jako dobry. Remont przeprowadzony w latach dziewięćdziesiątych XX wieku wiązał się nie tylko z naprawą elementów, które wymagały ingerencji, ale również architektoniczną adaptacją kościoła w kierunku estetyki wschodnich obiektów sakralnych. W ten sposób zamieniono na przykład wieżyczkę na sygnaturkę.

Nazwa: Kościół Parafialny pw. Św. Wojciecha w Boryczówce

Nazwa funkcjonująca obecnie: Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Boryczówce

Dział: architektura

Lokalizacja: Ukraina, obwód: tarnopolski, miejscowość: Boryczówka

Autor: Nieznany

Data powstania: 1907-1909 r.

Dane techniczne: Obiekt murowany z kamienia