Zarys historyczny

Wieś leży 7 km na północny wschód od miasta Trembowla. Przepływa przez nią potok o tożsamej nazwie, czyli Boryczówka. Historia miejscowości nie jest do końca zbadana, niekiedy dość mocno zatarta przez upływający czas i niezbyt jasne źródła. Wiadomo na pewno, że po raz pierwszy pojawiła się w annałach 30 listopada 1576 r., kiedy to król Stefan Batory objął Boryczówkę dokumentem wyznaczającym granice gruntów przynależnych do Trembowli. Wśród właścicieli tych dóbr na przestrzeni wieku XVII wymienia się m.in. Jakuba Brożmana i Jakuba Klimowskiego. Później Boryczówka należała do starostwa trembowelskiego, które przekazało znaczną część wsi klasztorowi Karmelitów w Trembowli. Późniejsze źródła mówią także o innych posesorach miejscowości, wiadomo jednak, że zakonnicy opiekowali się nadanymi dobrami aż do II wojny światowej.

Początkowo Boryczówka należała do parafii w Trembowli, ale w roku 1925 uzyskała status niezaleznej parafii. Miejscowy obiekt sakralny zbudowano i poświęcono w roku 1907. Początkowo był kaplicą, którą dwa lata później rozbudowano i przekształcono w kościół. Charakterystyczna dzwonnica-brama została jednak postawiona dopiero w roku 1934 z fundacji Marcina i Anny Tabaków.

Druga wojna światowa była dla Boryczówki trudnym czasem. Gdy zaczęły się ataki Ukraińców na Polaków, wieś bohatersko je odpierała. Między lipcem 1943 r. a końcem 1944 r. banderowcy oraz żołnierze SS-Galizien zamordowali 10 Polaków. Większość tych, którzy pozostali przy życiu, została wysiedlona do zachodniej Polski.

Po wojnie kościół został opuszczony, a Sowieci zamienili go na magazyn kołchozowy. W roku 1985 rozpoczęto remont z przeznaczeniem na cerkiew prawosławną. W roku 1992 obiekt został przejęty przez Cerkiew greckokatolicką. Cztery lata później przeprowadzono remont wnętrza i odnowiono wyposażenie.

Co ciekawe, do lat 30. XX w. w Boryczówce mieszkała rodzina Mularczyków, z której wywodzą się m.in. takie postacie jak Andrzej Mularczyk (pisarz, redaktor i scenarzysta) oraz Roman Bratny (pisarz, poeta, publicysta). Do dziś w Konstancinie-Jeziornie pod Warszawą stoi wyremontowana niedawno modernistyczna willa, która należała do rodu Mularczyków i przez wiele lat nosiła nazwę wywodzącą się od tej, dziś ukraińskiej, miejscowości. Mularczyk sportretował wieś w kilku swoich scenariuszach, co daje się odczuć szczególnie w popularnej serii filmów z cyklu „Sami swoi”.

Architektura

Od strony architektonicznej obiekt w Boryczówce stanowi budowlę łączącą uproszczony neogotyk z pewnymi elementami nowożytnymi, choć, jak pisze Rafał Quirini-Popławski w swoim opracowaniu na temat obiektu, „skromność budowli nie pozwala na podjęcie próby atrybucji jej projektu.”

Świątynia położona jest na niewielkim wzniesieniu w północnej części wsi, z prezbiterium skierowanym na południowy zachód. Obiekt skonstruowano na rzucie krzyża. Z zewnątrz jest murowany, ściany we wnętrzu są otynkowane.

Uwagę zwracają ściany wzniesione z nieregularnych, ale starannie ułożonych ciosów kamiennych. Do narożników dostawiono niskie przypory. Fasada i ściany czołowe transeptu są jednoosiowe, zamknięte trójkątnymi szczytami wspartymi na zdobnych wspornikach zwanych kroksztynami. Prosta w formie fasada nawiązuje nieznacznie do neogotyku, głównie poprzez kształt drzwi wejściowych i położonego nad nimi okna (prostokąt zakończony ostrym łukiem).

Dachy nawy i ramion transeptu są dwuspadowe. Nad prezbiterium znajduje się dach dwuspadowy przechodzący w wielospadowy. Nad aneksami zastosowano pokrycia dwupołaciowe. Wszystkie dachy pokryto blachą. Pierwotnie wieżyczka na sygnaturkę była ażurowa, wsparta przez niskie kolumienki oraz zwieńczona ostrosłupowym daszkiem z gałką i krzyżem.

We wnętrzu uwagę zwracają ostrołukowe arkady oddzielające poszczególne strefy. W części nawowej i transepcie zastosowano sklepienia krzyżowe, a w prezbiterium konchę z lunetą, czyli zdobny sufit przypominający muszlę, zwieńczony znajdującym się w samym szczycie okrągłym oknem doświetlającym część ołtarzową.

Okna w kościele są prostokątne i zakończone ostrym łukiem, w prezbiterium otwór okienny jest prostokątny. Po drugiej stronie znajduje się drewniany chór muzyczny, do którego wiodą schody usytuowane w narożniku północno-zachodnim.

Do najważniejszych elementów wyposażenia i otoczenia obiektu należą m.in.:

• drewniana ambona z początków XX w.,
• obrazy „Najświętsze Serce Jezusa” (olej na płótnie) datowane na początek XX w.;
• kamienny mur oporowy otaczający teren przykościelny,
• dzwon z napisem: „FUNDATORZY | MARCIN TABAKA | I JEGO ŻONA | 1933”,
• charakterystyczna dzwonnica-brama znajdująca się na osi fasady kościoła; jest to konstrukcja murowana z kamienia, dwukondygnacyjna, z prostokątną kamienną tablicą na elewacji zachodniej z napisem „FUNDATORZY | w 50 rocznicę zaślubin | MARCIN i ANNA | TABAKA | 1934 r.”.

Obecny stan obiektu określany jest jako dobry. Remont przeprowadzony w latach 90. XX w. wiązał się nie tylko z naprawą elementów, które wymagały ingerencji, ale również architektoniczną adaptacją kościoła w duchu estetyki wschodnich obiektów sakralnych. W ten sposób zamieniono np. wieżyczkę na sygnaturkę.

Nazwa: kościół parafialny pw. św. Wojciecha w Boryczówce

Nazwa funkcjonująca obecnie: cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Boryczówce

Dział: architektura

Lokalizacja: Ukraina, obwód: tarnopolski, miejscowość: Boryczówka

Autor: nieznany

Data powstania: 1907-1909

Dane techniczne: obiekt murowany z kamienia