Rok 1943. W Lesie Katyńskim Niemcy przeprowadzają ekshumację ofiar zbrodni, którą NKWD przeprowadziło na polskich elitach. Plan zakładał ich zagładę. Wiele ciał nie da się zidentyfikować. Ale są i takie, którym można nadać tożsamość. Przy pewnym mężczyźnie znajduje się dowód osobisty i… legitymacja klubu Warta Poznań. Ich właścicielem był Marian Spoida, przedwojenna legenda polskiego futbolu. Otrzymał numer 3624.

Urodził się 4 stycznia 1901 r. w Poznaniu w domu Piotra i Jadwigi z Przybylskich. Na początek może warto zaznaczyć, że w międzywojennej prasie funkcjonowały dwie wersje jego nazwiska: Spoida, oficjalna i spolszczona - Spojda.

Życie dla piłki
W Poznaniu ukończył sześcioklasowe gimnazjum im. Marii Magdaleny. Następnie rozpoczął naukę w szkole rolniczej w Bojanowie, ale tę przerwał wybuch powstania wielkopolskiego. Brał w nim czynny udział. Losy Polski nie były mu obojętne, toteż złapał również za broń w trakcie wojny z bolszewikami w 1920 r. W maju 1921 r. ukończył Szkołę Podchorążych Wojsk Łączności w Zegrzu. Został podpułkownikiem. Trafił do 2. Batalionu Telegraficznego. Po odbyciu służby został urzędnikiem bankowym. Był wielkim patriotą

W życiu Mariana Spoidy najważniejszy zdawał się być futbol. W filmie dokumentalnym Piotra Barełkowskiego „Pyrlandski Łącznik”, który opowiada jego historię, możemy usłyszeć, że piłce nożnej podporządkował niemal wszystkie aspekty życia. Obracał się w kręgach zawodników, działaczy i trenerów. Był wśród nich bardzo szanowany.

A pasja ta zrodziła się w szkole. Jako młody, piętnastoletni chłopak kopał futbolówkę w klubie Chelsea. Nie w tej londyńskiej, ale… poznańskiej, bo tak ją nazwano, inspirując się angielskim wzorem. Następnie trafił do Posnanii, a w 1916 r. do Warty. W jej barwach biegał przez następne trzynaście lat. Był filarem drużyny, która regularnie biła się o tytuł mistrzowski. Tytuł udało się mu się zdobyć dopiero w 1929 r.

Bił się zadowalająco
Był graczem bardzo zdolnym. Brylował w pomocy. Stanisław Mielech z Legii Warszawa mówił o nim:

 „Czy Spojda grał kiedy źle? Podaje zawsze dobrze, jak trzeba wydrybluje sobie pozycję, rozumie się na obstawianiu, strzelać umie; czy go więcej chwalić warto? Niech tylko trenuje biegi, bo może kiedy dostać szybsze skrzydło”.

W 1947 r. w „Sporcie”, przy okazji wspominania przedwojennych sukcesów Warty wspomniano go tak:

„Ten doskonały skrajny pomocnik Warty, występujący wiele razy w reprezentacyjnej drużynie Polski, cieszył się nie tylko w swej drużynie ale także i między wszystkimi ówczesnymi graczami z innych drużyn krajowych wielką sympatią. Był on nie tylko dobrym piłkarzem, ale przede wszystkim dobrym kolegą i znakomitym instruktorem piłkarstwa”.

Serdeczny, uśmiechnięty pasjonata faktycznie trafił do reprezentacji. Zadebiutował 3 września 1922 r. w grze z Rumunami. W Czerniowcach, w obecności sześciu tysięcy widzów, biało-czerwoni zremisowali 1:1. Ale poznaniak pozostawił po sobie dobre wrażenie.

„Pomoc cała, Spojda, Cikowski i Bułanow II bili się, z wyjątkiem kilku chwil słabości, zadowalająco” - pisał w pomeczowej relacji „Przegląd Sportowy”.

Tych spotkań z orłem na piersi rozegrał Spojda czternaście. Chyba najważniejszy z nich miał miejsce w Paryżu, w czasie igrzysk olimpijskich. Na stadionie Yves-du-Manoir nasi piłkarze nie dali rady faworyzowanym Węgrom, ulegając aż 0:5. Występ zawodnika Warty oceniano jako przeciętny. „Sport lwowski” nawet nieco go usprawiedliwiał, zwracając uwagę na jakość przeciwników:

„Spojda pierwszej połowie lepszy aniżeli w drugiej, w wielu sytuacjach groźnych potrafił skutecznie bronić. Przegraliśmy mecz i zapewne wynik zbyt dotkliwy; pamiętać jednak trzeba, że Węgrzy są zawodowcami, a w drużynie ich nie było dosłownie jednego amatora”.

Po zakończeniu kariery piłkarskiej został trenerem. W roku 1930 zaczynał Legii Poznań. Później prowadził swoją ukochaną Wartę. W pierwszym dniu maja 1932 r. PZPN mianował go trenerem objazdowym, a dwa lata później asystentem Józefa Kałuży, selekcjonera reprezentacji. W jednym meczu we wrześniu 1938 r. samodzielnie poprowadził kadrę. Polacy ulegli w Rydze Łotyszom 1:2. Trener Spojda dbał o aspekty fizyczne i kondycję. Zachęcał piłkarzy do biegania po lesie. Pozostał przy tym serdecznym i uśmiechniętym człowiekiem.

Mundial i wojna
Wielkim wydarzeniem w życiu Mariana Spojdy i w ogóle całego polskiego futbolu był debiut drużyny narodowej na mistrzostwach świata. W 1938 r. na Stade de la Meinau w Strasburgu biało-czerwoni zagrali z Brazylią. Po emocjonującym, pełnym zwrotów akcji meczu, Polacy przegrali po dogrywce 5:6. Wynik ten eliminował ich z dalszej gry, ale pozostawili po sobie dobre wrażenie. Z nadzieją patrzono w przyszłość rodzimego piłkarstwa…

Marzenia rozwiał wybuch wojny. Bogdan Tuszyński w książce „Polscy olimpijczycy XX wieku” podaje, że piłkarz i trener walczył w wojnie obronnej, a 25 września w Jarmolińcach trafił do niewoli sowieckiej. Stamtąd do Kozielska i, w kwietniu 1940 r., do Lasku Katyńskiego. Miał wówczas 39 lat. Gdyby nie wojna, być może przygotowywałby się z reprezentacją do igrzysk olimpijskich w 1940 roku…

W trackie ekshumacji zidentyfikowano go na podstawie legitymacji klubowej. Poznański dziennikarz Radosław Nawrot w filmie „Pyrlandski Łącznik” stwierdził, że to „jedyna, znana nam legitymacja klubu sportowego, którą znaleziono w tych mogiłach”. 5 października 2007 r. minister obrony Aleksander Szczygło mianował pośmiertnie Mariana Spojdę do stopnia porucznika.