Zarys historyczny

Miejscowość leży na Podolu, około 5 kilometrów na południowy wschód od Kopyczyniec. Najstarsza wzmianka o Kociubińcach pochodzi z XVI wieku. Wówczas to dobro przejął Stanisław Kopyczyński vel Kopyciński. Najprawdopodobniej to właśnie ten halicki sędzia lokował miejscowość jako miasto, co w kolejnym stuleciu zaowocowało rozkwitem licznych zawodów w jego obrębie.

W następnych stuleciach właścicielami miejscowości byli m.in. Paweł Krężelowski (początek XVII wieku), Jordanowie (druga połowa XVII wieku), Strzemescy, Krukowieccy, Krzeczkowscy, Dunin-Wąsowiczowie (XVIII wiek), a od końca XVIII wieku aż do II wojny światowej Kociubińce należały do Horodyskich.

Pierwsza parafia w Kociubińcach istniała już na przełomie XVI i XVII wieku. Historia ówczesnego obiektu sakralnego w miasteczku nie jest jasna. Ponoć miejscowość posiadała swój własny kościół (dzielony z mieszkańcami Kopyczyniec), ale informacje o nim są pozacierane. W czasach reformacji obiekt ten miał być przejęty przez „innowierców”, choć w późniejszych dokumentach nie jest odnotowywany. Na wysokości roku 1641 pojawia się o nim wzmianka, a w roku 1666 wizytator wspomina jedynie o miejscu po „zniszczonej świątyni”.

W XIX wieku Kociubińce podlegały pod parafię w Kopyczyńcach jednak w roku 1909 Ministerstwo Kultu Religijnego i Oświaty wydało zezwolenie na utworzenie w miejscowości niezależnej fary. Początkowo była to ekspozytura. W pełni samodzielna placówka powstała dopiero w 1925 roku.

Zachowany do naszych czasów kościół został zbudowany w 1902 roku. Wówczas też miała miejsce konsekracja. Początkowo obiekt ten był kaplicą publiczną, zbudowaną dzięki fundacji Ludwika Horodyskiego oraz inicjatywie mieszkańców. Kilka lat później Andrzej Horodyski przekazał na rzecz parafii parcelę z budynkiem, który przeznaczony został na plebanię. W latach dwudziestych wzniesiono również nowe budynki gospodarcze.

Pod koniec II wojny światowej, gdy ukraińscy nacjonaliści swoimi terrorystycznymi działaniami doprowadzali mieszkańców Kociubiniec do uzasadnionego lęku o życie, ksiądz Jan Walniczek dojeżdżał do parafii z Kopyczyniec. W nocy 7 II 1945 został jednak skatowany i zamordowany.

W czasach dominacji ZSRR obiekt zamieniono na klub wiejski. W roku 1992 świątynia została zwrócona lokalnej wspólnocie rzymskokatolickiej.

Architektura

Obiekt znajduje się w centrum miejscowości, współcześnie niedaleko budynku ośrodka społeczno-kulturalnego. Składa się z trójprzęsłowej nawy i jednoprzęsłowego prezbiterium zamkniętego ścianą prostą i skierowanego na wschód (w domyśle, w kierunku Jerozolimy). Po bokach łuku tęczy ściany nawy poprowadzono ukośnie. Część ołtarzowa flankowana jest przez aneksy mieszczące zakrystię i skarbiec. Z kolei od frontu ulokowano masywną wieżę, która w przyziemiu mieści kruchtę, a powyżej chór muzyczny. Dodatkowo, w narożnik pomiędzy wieżą a nawą, wbudowana jest mniejsza wieżyczka, w której znajduje się klatka schodowa prowadząca na chór.

Elewację wieży wypełnia obszerna płycina zamknięta ostrołukowo. W górnej części płyciny znajduje się para potrójnych okulusów, czyli okrągłych okienek. Tworzą one układy treflowe. Istniejąca do dziś wieża (tyle, że bez ostrego hełmu) zamknięta jest trójkątnym szczytem ujętym w postumenty znajdujące się po bokach. Na samej górze umieszczono krzyż. Spad szczytu ozdobiony jest fryzem schodkowym, który ujmuje niewielkie prostokątne okno.

Elewacja części ołtarzowej stanowi uproszczoną wersję frontalnej. Pozostałe elewacje zamknięto profilowanymi gzymsami. Okna części nawowej umieszczono w płaskich obramieniach ozdobionych klińcami.

Dachy nad częścią nawową i ołtarzową są dwuspadowe. Nad aneksami flankującymi prezbiterium znajdują się dachy dwupołaciowe, a nad wieżyczką z klatką schodową zastosowano połowę dachu ostrosłupowego. Frontalna wieża pokryta została (nieistniejącym dziś) wysokim dachem w kształcie ściętego graniastosłupa, nad którym umieszczono (nieistniejącą już dziś) ażurową glorietę z wysoką iglicą zwieńczoną krzyżem. Wszystkie dachy pokryte zostały blachą.

Artykulacja ścian wewnętrznych podzielona została pilastrami z kapitelami pod postacią odcinków profilowanego gzymsu. Wyznaczają one podział na przęsła i opinają węgary łuku tęczy. W narożnikach zaś zastosowano półpilastry. Arkada łuku tęczowego i arkada pomiędzy korpusem, a pomieszczeniem chóru są lekko zaostrzone.

Nawę przykryto sklepieniem kolebkowym z lunetami, prezbiterium krzyżowym, a w pozostałych modułach zastosowano stropy.

Jak pisze Jan K. Ostrowski w swoim opracowaniu na temat obiektu, kościół mieści się w konwencji uproszczonego gotyku, z domieszką wpływów charakterystycznych dla estetyki nowożytnej. Przykładem tego drugiego wektora mogą być pilastry artykułujące ściany wnętrza.