Rozrastająca się polska społeczność Lincoln Park w Chicago, skupiająca w dużej mierze Kaszubów, emigrantów z okolic Wejherowa, chciała uniezależnić się niemieckiej parafii św. Michała, do której Polacy byli przypisani. Został powołany komitet organizacyjny, zakupiono grunt, uzyskano wymagane zgody. Wszystko to pozwoliło na wystawienie w latach 1883-1884 budynku, pełniącego jednocześnie funkcję kościoła, szkoły i mieszkania zakonnic. Siostry zakonne były nauczycielkami i jednocześnie opiekowały się parafią erygowaną w 1884. Budynek użytkowy, którego bryła nie przypominała kościoła, wyróżniał się z otoczenia jedynie dzięki skali. Później wzniesiono plebanię, gdzie przeprowadzili się księża, mieszkający dotąd w wynajętych mieszkaniach.

Zakończenie budowy nie zawsze oznaczało koniec problemów. Wokół parafii wybuchł bowiem konflikt. Trudno dzisiaj w nim rozstrzygać wszystkie racje. Parafia wydzielona z kościoła pw. św. Stanisława Kostki została założona przez ks. Wincentego Barzyńskiego. Początkowo prowadzili ją zmartwychwstańcy, dlatego też rościli sobie do niej prawo. Jednak braki kadrowe nie pozwoliły biskupowi na mianowanie proboszcza związanego z zakonem. Wybór padł, jak się spodziewano, na ks. Kandyda Kozłowskiego, przychylnego zakonowi. Pracował on już wcześniej na terenie USA, zjednując wiernych. Duchowny wyrobił sobie w parafii silną pozycję, był ceniony i lubiany. Nie miał jednak dobrej opinii w kurii chicagowskiej. Nie najlepiej układały mu się również stosunki ze zmartwychwstańcami, którzy uważali, że parafia nadal im podlega, a obecny stan ma charakter przejściowy. Napięcie wzrastało im bardziej Kozłowski się uniezależniał. Ostatecznie jednak przegrał spór i został usunięty z probostwa. Trafił do Lemont, a jego miejsce zajął ks. Martynian Możejewski. Podgrzało to jednak atmosferę we wspólnocie. Ostatecznie proboszczem został ks. Francis X. Lange. Nie było to po myśli zakonników, jednak duchownemu dość szybko udało się załagodzić spór w parafii i przystąpić do dalszej jej rozbudowy. Dzięki temu jego pozycja stała się silna.

Wspólnota rosła na znaczeniu. Rozpoczęto budowę nowego kościoła, którego konstrukcja została uszkodzona w trakcie budowy w 1889 r., podczas potężnej burzy, czy według innych – tornada. Ostatecznie, licząca blisko 10 000 wiernych, parafia doczekała się nowego budynku w 1902 r. Tym razem zadbano o to, aby była to budowla solidna i bezpieczna. Konstrukcja dachu w całości jest stalowa i nakryta dachówką, również i ramy okienne wykonane są z metalu. Kosztem ogniotrwałości zwiększył się ciężar pokrycia świątyni. Było to rozwiązanie nowatorskie na terenie Stanów Zjednoczonych, dlatego też zapewne nie chciano nadmiernie eksperymentować ze statyką budowli, której szkielet również wykonano ze stali. Zdecydowano się więc na szerokie mury i wewnętrzne szkarpy, zapewniające odpowiedni rozkład sił i stabilność całości. Innym nowatorskim rozwiązaniem był szeroki tunel poprowadzony pod posadzką wzdłuż fundamentów. Nie jest to jednak tajne przejście. Zapewnia on wentylację i jest przestrzenią dla systemu rur. Projektantem nowoczesnych rozwiązań był William J. Brinkman.

Forma kościoła odwołuje się do architektury neoromańskiej, przede wszystkim wyrosłego z niego stylu zwanego rundbogenstil. Architektura ta wywodząca się z terenu Niemiec, w USA stała się popularna w połowie XIX w. Łączyła w sobie motywy romańskie, bizantyjskie i renesansowe. Jej charakterystyczną cechą były wszechobecne arkady, często w formie fryzów i półkoliście zamkniętych otworów. Na początku XX w. w USA wciąż chętnie sięgano do elementów tego stylu, szczególnie do owej arkadkowej dekoracji.

Sklepienie kościoła zdaje się być zanurzone w złocie. Wzrok przyciąga finezyjnie wijąca się groteska w prezbiterium, oplatająca symbole siedmiu sakramentów, czy dekoracja kasetonów w kolebce nawy głównej. Uwagę przykuwają również malarskie sceny z przedstawieniem adoracji baranka mistycznego, znajdujące się na ścianie tęczowej. Malowane witraże mamią kolorowością szkiełek. Podobnie jak w przypadku wielu innych kościołów, są one utrzymane w konwencji szkoły bawarskiej. Tym razem zamówione zostały w monachijskiej firmie Franza Xavera Zettlera. Powstały w 1921 r. Interesująco wygląda współczesne cyborium. Do głosu dochodzi także pseudomarmurowa zielonkawa okładzina ścian i filarów. Poza tym wyposażenie jest dość standardowe, nawarstwione przez dziesięciolecia, co też niekorzystnie wpływa na jego spójność. Malowidła ścienne, a także obrazy olejne wykonał artysta czeskiego pochodzenia John A. Mallin (1884-1973) wraz ze swoją pracownią. Nie znamy dokładnej daty powstania prac, wiemy jednak, że pierwotny wygląd dekoracji malarskiej różnił się od współczesnego, ale też i tego, który znamy z fotografii z lat 40. lub 50. Wobec tego z fotografii archiwalnych najistotniejsza różnica widoczna jest w konche apsydy, gdzie znalazły się postaci trzech aniołów, odmiennie ukształtowane były też m.in. ornamenty. Wreszcie w znajdującej się na łuku tęczowym Adoracji Baranka Apokaliptycznego przekomponowane zostały niektóre fragmenty, przy zachowaniu jednak ogólnego charakteru kompozycji. Wiadomo, że artysta ponownie pracował w kościele w latach 40. XX w. i to aż dwukrotnie. Zapewne wówczas doszło do zmiany dekoracji. Kolejne renowacje miały miejsce w latach 50., pracowali przy nich przedstawiciele firmy Hannsa Teicherta. Zapewne wówczas lub podczas kolejnych prac zamalowane zostały malowidła znajdujące się przede wszystkim w niższych partiach, usunięto ołtarz główny i ołtarze boczne, zastępując je figurami świętych.

Kalendarium

1882 - rozpoczęcie starań o utworzenie polskiej parafii

1883 - położenie kamienia węgielnego pod budynek kościoła i szkoły

1884 - erygowanie parafii św. Jozafata i utworzenie szkoły

1885 - oddanie budynku parafii do użytku

1888 - rozpoczęcie budowy nowego kościoła

1889 - katastrofa budowlana, przerwanie prac

1899 - ponowne rozpoczęcie budowy kościoła

1902 - zakończenie budowy kościoła

1913 - wzniesienie nowego gmachu szkoły

1917 - budowa nowej plebanii

1921 - instalacja witraży

1932 - utworzenie przy parafii szkoły średniej

1957 - odnowienie kościoła, wzniesienie nowych ołtarzy i chrzcielnicy

1963 - budowa nowych pomieszczeń szkoły i mieszkań dla sióstr zakonnych

1966 - zburzenie najstarszych budynków parafii

1983 - renowacja wnętrza

Tekst pierwotnie opublikowany w książce wydanej przez Instytut Polonika 
Katarzyna Chrudzimska-Uhera, Anna Sylwia Czyż, Jacek Gołębiowski, Bartłomiej Gutowski, Parafie i kościoły polskie w Chicago, Warszawa 2019, s. 93-100.