Portret - jeden z dwóch wizerunków Jana III zachowanych w kolekcji kościoła i hospicjum św. Stanisława w Rzymie - ukazuje sylwetkę w popiersiu, ujętą w owal wpisany w prostokąt. Król o twarzy i spojrzeniu skierowanych na widza ubrany jest w karacenę, z narzuconą na nią czerwoną delią podszytą ciemnym futrem, spiętą podłużną kameryzowaną klamrą. Spod delii widoczne jest lewe ramię portretowanego osłonięte naramiennikiem o formie lwiej paszczy, z której spływają skórzane paski, na 1/3 wysokości przecięte na pół i zaplecione w warkocze. Na dole kompozycji dostrzec można część rękojeści szabli.

Portret wpisuje się w popularny typ podobizn Jana Sobieskiego, których pierwowzór opracowany został jeszcze przed elekcją. Mimo przyjęcia przez Sobieskiego godności królewskiej w 1674 r., wzór ten nadal był podejmowany i - co więcej - jest najliczniej reprezentowany pośród wizerunków Jana III, które odnaleźć można poza Polską. Mimo że jego wersje różnią się sposobem charakterystyki twarzy, komponentami stroju oraz uzbrojenia, a także jakością malarską, to czytelne jest wspólne źródło ikonograficzne. Janina Ruszczycówna przekonująco wskazała, że pierwowzorem dla tego ujęcia Jana Sobieskiego było przedstawienie utrwalone na medalu wybitym przez Jana Höhna młodszego w Gdańsku z okazji zwycięstwa pod Chocimiem 1673 r. Na awersie medalu ukazany został naczelny dowódca wojsk, hetman Sobieski, w karacenie, delii, z naramiennikiem w formie lwiej paszczy. Mimo odmiennej charakterystyki twarzy znalazł się tu zespół motywów budujących wizerunek Jana III, rozpowszechniany przez liczne dzieła, które możemy zaliczyć do tego samego typu ikonograficznego. 

Obraz należący dawniej do kolekcji hrabiego Izydora Czosnowskiego (1857-1934), przewodniczącego rady administracyjnej hospicjum przy kościele św. Stanisława, należał wcześniej do Konstancji Piacentini-Okraszewskiej. W zbiorach polskiej świątyni pojawił się w 1976 r. jako dar syna Izydora Czosnowskiego, Leona. Wizerunek wyróżnia się pod względem jakości artystycznej, choć przy bliższej obserwacji można dostrzec partie malowane w odmienny sposób: partie stroju, szczególnie karacena, są opracowana dość prosto i schematycznie, z kolei twarz króla namalowana jest z dużym wyczuciem, walorowo, z mocnymi kontrastami partii jasnych i ciemnych, co potęguje ekspresję. Portret ujawnia chęć oddania przez malarza pogłębionej charakterystyki z rysem psychologicznym modela. Mimo braku insygniów królewskich, wizerunek emanuje siłą i majestatem. Bardzo bliski, kompozycyjnie oraz wyrazem portret Jana III, datowany na lata 1675-1676, znajduje się w zbiorach Uffizi we Florencji (https://baza.polonika.pl/pl/obiekty/portret-jana-iii-sobieskiego-w-kosciele-sw-stanislawa-w-rzymie-1#photo=81951). Zależność ta z pewnością zasługuje na dalsze wnikliwe obserwacje i badania. Giuseppe Gerola, który pisał o tym obrazie w roku 1935 uznał, że dwa florenckie wizerunki Jana III powstały w oparciu o omawiane dzieł z kolekcji Czosnowskich. Inne przykłady wpisujące się w ten typ ikonograficzny reprezentują portrety zachowane m.in. w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, klasztoru kapucynów w Krakowie, a poza Polską - w Bayerisches Staatsgemäldesammlungen w Monachium (https://baza.polonika.pl/pl/obiekty/portret-jana-iii-sobieskiego-w-kosciele-sw-stanislawa-w-rzymie-1#photo=81952).
Warto również wspomnieć, że w kolekcji Muzeum Wojska Polskiego znajduje się tożsamy pod względem kompozycji oraz ujęcia portret Jana III namalowany przez Stefana Bakałowicza (1857-1947) w bliżej nieokreślonym czasie, podarowany w 1934 r. do zbiorów warszawskich przez hrabiego Izydora Czosnowskiego. Najprawdopodobniej obraz jest kopią omawianego portretu z kościoła św. Stanisława. Zarówno Bakałowicz jak i Czosnowski rezydowali w Rzymie, a drugi z wymienionych przekazał liczne dobra kultury na rzecz instytucji w Polsce.    

Portret poddano konserwacji w 2024 r., dzięki finansowaniu Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA.

Dane techniczne: płótno, olej; na odwrocie znajduje się pieczęć z herbem Kolumna oraz naklejka z adnotacją „Własność hr. Leona Czosnowskiego”
Wymiary: 72 x 59 cm (w ramie 89 x 77 cm)
Pochodzenie: dar Leona Czosnowskiego dla kościoła św. Stanisława