Zespół pałacowo-parkowy w Podhorcach jest jedną z najbardziej okazałych rezydencji polskiej arystokracji na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej z parkiem krajobrazowym w stylu francuskim i angielskim, który z racji swojego obecnego stanu został wpisany na nowojorską listę World Monuments Fund., jako jeden z najcenniejszych zabytków na świecie zagrożonych zniszczeniem. Tkanka historyczna przestrzeni parkowej i układ kompozycyjny zostały niemal całkowicie zatarte.

Podhorce leżą ok. 100 km na wschód od Lwowa, na pograniczu malowniczego pasma Woroniaków oraz dolin górnego Styru i Bugu. Założenie powstało według projektu Andrei dell'Aqua, w typie palazzo in fortezza. Obejmuje: pałac, kościół św. Józefa i Podwyższenia Krzyża Świętego oraz niegdyś, położone między pałacem a kościołem, niezwykłe ogrody pałacowe, składające się z części tarasowej, krajobrazowej i ogrodu regularnego.

Pałac został wzniesiony w drugiej połowie lat 30. XVII w. dla hetmana wielkiego koronnego Stanisława Koniecpolskiego i przez trzy pokolenia należał do tego rodu. Był rozbudowywany po najazdach tatarskich w 1648 i 1651 r. przez jego syna Aleksandra, który zapisał w testamencie dobra podhoreckie Sobieskim. W drugiej połowie XVIII w., przez blisko trzy dekady Podhorce były siedzibą hetmana Wacława Rzewuskiego, który stopniowo rozbudowywał posiadłość. W 1865 r. pałac przeszedł w posiadanie Sanguszków. 

Za czasów Rzewuskich i Sanguszków powstała tutaj pokaźna kolekcja malarstwa i militariów (m.in. kilkadziesiąt zbroi husarskich). Zbiory podhoreckie zostały wywiezione przez właścicieli w czasach I wojny światowej. Najcenniejsza część kolekcji po raz kolejny została ewakuowana w 1939 r. i po licznych perypetiach znalazła się w Brazylii, razem z ostatnim właścicielem Podhorzec, ks. Romanem Sanguszką. 

Po II wojnie światowej nastąpiła stopniowa dewastacja tego wyjątkowego zabytku. Władze sowieckie umieściły w pałacu szpital, a w 1956 r. duży pożar zniszczył wnętrza i doprowadził cały budynek do ruiny. Dawne zbiory pałacowe są obecnie rozproszone w kilku instytucjach, głównie w Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki, w Muzeum w Tarnowie oraz w Zamku Królewskim na Wawelu. Sam zespół pałacowo-parkowy w Podhorcach jest oddziałem Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki im. Borysa Woznyckiego.

Zrealizowane prace

2023-2024

W latach 2023-2024 Fundacja „Krajobrazy” realizowała prace związane z opracowaniem dokumentacji założenia parkowego w Podhorcach, obejmującego około 20 ha terenu wraz z zamkiem i kościołem.

W 2023 roku wykonano:

• mapy do celów inwentaryzacyjnych i projektowych,
• kwerendy archiwalne na terenie Ukrainy i Polski,
• szczegółową inwentaryzację drzew i krzewów,
• analizy dendrologiczne i dendrochronologiczne,
• wytyczne dotyczące pielęgnacji poszczególnych drzew i grup krzewów.

Opracowane materiały są podstawą do stworzenia koncepcji projektowej odtworzenia dawnego układu parkowego i urbanistycznego. Projekt będzie obejmował m.in. dobór gatunkowy roślin do rekonstrukcji historycznych alei oraz układów kwater ogrodowych, stanowiących bazę dla przyszłych prac rewaloryzacyjnych.

2022

Stowarzyszenie na rzecz Ochrony Dziedzictwa Kulturowego „Kon-Takt” przeprowadziło kompleksowe badania założenia zamkowego w Podhorcach, obejmujące analizę kościoła, kaplicy oraz elementów rzeźbiarskich i detalu architektonicznego zamku.

W ramach badań wykonano prace ratunkowe i zabezpieczające w miejscach wymagających natychmiastowej interwencji. Obejmowały one najcenniejsze zachowane elementy zabytkowego wnętrza zamku oraz jego otoczenia, a także kościoła. Szczególną uwagę poświęcono:

• kaplicy zamkowej z pozostałościami bogatej dekoracji,
• kamiennym portalom i kominkom w zamku,
• kapliczkom i kolumnom otaczającym zamek i kościół,
• rzeźbom i detalom architektonicznym na fasadzie kościoła,
• freskom we wnętrzu kościoła.

Dzięki współpracy z administratorem obiektu - Lwowską Narodową Galerią Sztuki  możliwe było opracowanie projektów konserwatorskich dla poszczególnych zabytków.

Finansowanie: Program Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą".

• Stowarzyszenie na rzecz ochorny dziedzictwa kulturowego "Kon-takt", realizacja w roku 2022
• Fundacja Krajobrazy, realizacja w latach 2023-2024